Dr František Šubik - słowacki lekarz, członek komisji badającej groby katyńskieW związku z przypadającą w bieżącym roku 70 rocznicą zbrodni katyńskiej warto wspomnieć osobę jednego z członków międzynarodowej komisji badającej groby katyńskie.
Pierwsze groby zamordowanych wiosną 1940 roku przez NKWD oficerów WP odkryte zostały w Katyniu przez pracujących tam polskich robotników przymusowych w lecie 1942 roku. Na podstawie ich zawiadomienia o odkopaniu zwłok polskich żołnierzy, w połowie lutego 1943 roku okupacyjne władze niemieckie rozpoczęły na miejscu makabrycznej zbrodni prace ekshumacyjne. Ze względu na sprawcę i niespotykany rozmiar zbrodni, hitlerowskie Niemcy starały się wykorzystać propagandowo na arenie międzynarodowej fakt jej dokonania i ujawnienia. W tym celu, w połowie kwietnia 1943 roku, zaprosili do badań i ekshumacji przedstawicieli Międzynrodowego Czerwonego Krzyża (MCK), społeczeństwa polskiego z okupowanej przez siebie Polski (Generalne Gubernatorstwo), jeńców wojennych z szeregów m.in. korpusu oficerskiego WP. W celu zapewnienia obiektywizmu badań w skład komisji MCK mieli wejść również przedstawiciele Związku Radzieckiego, ale ówczesny przywódca odmówił udziału ZSRR i umyślnie zablokował powołanie komisji. W związku z tym Niemcy utworzyły własną dwunastoosobową komisję międzynarodową z jednym obserwatorem. Do jej składu powołane zostały osoby z krajów zależnych od III Rzeszy i jedna osoba ze Szwajcarii. Oprócz członków owej komisji Niemcy zmusili też do przybycia do Katynia kilkunastu Polaków (za wiedzą i zgodą rządu i władz podziemnych) oraz oficerów z niemieckich obozów jenieckich (Anglicy, Amerykanie, Polacy). Wspomniana komisja prowadziła badania w Katyniu od 28 do 30 kwietnia 1943 roku.
Jednym z jej członków był dr František Šubik, słowacki lekarz i naukowiec.
František Šubik (pseudonim literacki - Andrej Žarnov) urodził się 19 listopada 1903 roku w Kuklov (Słowacja) a zmarł w 16 marca 1982 roku w Poughkeepsie w stanie New York (USA ). Był wybitnym słowackim lekarzem patologiem i poetą.
Uczęszczał do szkoły średniej w Skalicy i Trnavie (Trnawa). Na uniwersytecie w stołecznej Bratysławie studiował medycynę, a w latach 1931-1945 był asystentem, docentem i profesorem (od 1939 r.) wydziału lekarskiego oraz szefem Instytutu Patologicznego Uniwersytetu Amosa Komenskiego w Bratysławie.
W 1943 roku został powołany przez Niemców w skład międzynarodowej komisji, która badała masowe groby polskich żołnierzy zamordowanych przez NKWD w lesie katyńskim. Po wojnie był poszukiwany przez służbę bezpieczeństwa, aresztowany i sądzony przez nowe władze komunistyczne za działalność kulturalno-naukową w okresie wojny, zwłaszcza udział w badaniach grobów katyńskich. Po odyskaniu wolności i wyjściu z więzienia pracował jako lekarz specjalista w Trnawie. W 1952 r. z obawy o życie, emigrował na Zachód, najpierw do Austrii, następnie do Niemiec i Włoch. Rok później wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie był cenionym międzynarodowym specjalistą i ekspertem w dziedzinie patologii, uzyskał tytuł Diplomate of the American Board of Pathology, mianowano go członkiem College of American Pathologists i American Medical Association.
W okresie długoletniej emigracji, którą ciężko i tragicznie przeżywał, tworzył dość rzadko. Z tego okresu pochodzi tylko zbiór „Presievač piesku z 1978 r. Jego wiersze z ostatniej książki o znaczącym tytule „Slovenský žial” zaliczane są do szczytowych osiągnięć i dzieł słowackiej poezji emigracyjnej.
Debiutował w 1925 r. z programowym dziełem „Straž na Morave”. Wydanie książki wywołało burzę polityczną i taką reakcję, że ówczesne władze czechosłowackie zakazały ich wydanie i nakazały konfiskatę. Z uzupełnieniem wydano ją później w 1940 r.
Andrej Žarnov tak jak Martin Rázus lub Ján Jesenský był jednym z najważniejszych współzałożycieli kierunku narodowego eksponowanej liryki politycznej o czym świadczą np. książki: „Brázda cez hory” (1929), zbiory „Hlas krvi” (1939) i „Štít” (1940).
Książka poetycka „Mŕtvy” z 1942 r. jest przesiąknięta głębokimi refleksjami tragedii ojca po śmierci syna. Wiele czasu poświęcił też tłumaczeniom poezji antycznej (Sofokles) oraz polskiej, z której na język słowacki przetłumaczył np. wybór wierszy Karola Wojtyły „Profily” (1979).
Postać i twórczość poetycka A. Žarnova do 1989 r. była praktycznie nieznana i zamilczana w społeczeństwie słowackim i literaturze narodowej. Dopiero wiele lat po śmierci rehabilitowano go wprowadzając na karty historii literatury słowackiej. |