tygodnik opoczyński
Baza firm
 
Warto wiedzieć

Młodość w getcie w wojennym Tomaszowie

"Życie było pełne zagrożeń dla wszystkich, ale życie uciekiniera (z getta - dop. JaPa) po aryjskiej stronie było pełne zagrożeń każdego dnia, w każdej godzinie, w każdej minucie... Trzeba było pokonać strach i dawać sobie radę w sytuacjach zagrożenia, nie pokazując niczego po sobie. Zenon Neumark wyszedł z tego zwycięsko... On musiał być odważny i zdyscyplinowany, ostrożny, a jednocześnie zuchwały. Musiał dotrzeć do granic swoich możliwości, a nawet je przekraczać. Jak wszyscy, którzy ocaleli, potrzebował też szczęścia..." Są to fragmenty przedmowy do książki pt. "Jawnie w ukryciu. Niezwykłe losy młodego uciekiniera z hitlerowskiego obozu". Książka nie jest powieścią, nie jest też pamiętnikiem spisywanym dzień po dniu. Jest spisanymi wiele lat po wojnie wspomnieniami Zenona Neumarka, łódzkiego Żyda, którego wojenne wydarzenia rzuciły w listopadzie 1939 roku do Tomaszowa. Żył w naszym mieście do końca maja 1943 roku. Wpierw u krewnych, którzy go, piętnastoletniego chłopca, przygarnęli, kiedy jedyną szykaną dotykającą Żydów była konieczność noszenia opaski z gwiazdą Dawida. Później było getto, a po jego likwidacji i wywózce zgromadzonych w nim Żydów na zagładę do Treblinki tzw. małe getto, a faktycznie obóz pracy. Autor realistycznie opisuje okupacyjne życie nie tylko Żydów, ale również polskich i niemieckich mieszkańców Tomaszowa. Na kartach książki padają nazwiska, adresy ludzi, których Neumark wspomina, najczęściej dobrze. Na końcu tego materiału przytoczę te nazwiska. Może żyją ich właściciele lub krewni, może zechcą się ujawnić niżej podpisanemu lub sięgną po rekomendowaną tu książkę, by przeczytać w niej swoje nazwisko. Względnie spokojne życie w mieście kończy się dla jego żydowskich obywateli z chwilą utworzenia getta. Stłoczeni w niewielkiej części miasta są poddawani straszliwej próbie eksterminacji wpierw psychicznej, a później fizycznej i wreszcie całkowitej w końcówce października 1942 roku. Autor wspomnień podjął próbę ucieczki na aryjską stronę. Długo się do niej przygotowywał i udało mu się. Pomogli żydowscy współwięźniowie i Polacy z miasta. Ale ta ucieczka to dopiero fragment epopei rozpisanej na ponad 200 stron przeżyć pełnych dramatycznych zdarzeń, które dotykają autora i jego przyjaciół, w tym innych zbiegów z tomaszowskiego getta. Warszawa, konspiracja, jakby mało miał kłopotów z ukrywaniem tożsamości. Deportacja do pracy w Austrii i wreszcie upragniony koniec wojny, choć niekoniecznie koniec kłopotów. Wizyta w Łodzi i w Tomaszowie i znowu tułaczka w poszukiwaniu swojego miejsca na życie, i w ucieczce od tragicznych wspomnień. Wspomnienia Zenona Neumarka to trzecia pozycja o tematyce przybliżającej czytelnikowi losy tomaszowskich Żydów w okresie wojny, którą przeczytałem. Pierwszą była "Z Tomaszowa do Magnitogorska" Michała Piaseckiego. Kolejna to wspomnienia Ignacego Bierzyńskiego-Burneta "Po śladach pamięci" wydana w 1995 roku. I teraz uwaga. Wspomnienia Ignacego Bierzyńskiego splatają się ze wspomnieniami Neumarka. Nic w tym dziwnego. Byli w podobnym wieku, razem żyli w getcie, a później w obozie pracy, razem planowali ucieczkę, choć po niej ich losy potoczyły się inaczej, ale dla obu szczęśliwie. Spotkali się po wojnie w Tomaszowie. Wyjechali razem z Polski. Bierzyński osiadł w Australii, Neumark w USA, gdzie po ukończeniu studiów pracował jako fizyk. Zgodnie z wcześniejszą zapowiedzią przedstawiam nazwiska tomaszowian wymienione w książce: rodzina Steców, ojciec Józef, kierownik Szkoły Podstawowej nr 6 (zginął w obozie koncentracyjnym) i jego syn Mirosław, Sowiński - przedsiębiorca budowlany, Alfons Machowiak, rodzina Szokalskich (Stefan i Zofia) zamieszkująca przy ul. Wieczność 37 (obecnie Słowackiego), do której należała jeszcze córka Łucja. Pani Szewczykowa. Wszyscy wymienieni pomogli autorowi wspomnień i ciepło ich wspomina, a rodzina Szokalskich została uhonorowana medalem "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata".

Książkę można kupić w księgarni przy pl. Kościuszki.


J. Pampuch   
W dziale dostępne są również artykuły:

 
Kontakt z TOP
Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Biuro ogłoszeń
oglotop@pajpress.pl

Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Dział reklamy
tel: 44 754 41 51

Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Redakcja
tel: 44 754 21 21
top@pajpress.pl
Artykuły
Informator
Warto wiedzieć
Twój TOP
TIT - rejestracja konta Bądź na bieżąco.
Zarejestruj konto »