Biez wodki nie razbieriosz

Tytułowe rosyjskie porzekadło (i jego wersja biez pał litra nie razbieriosz), czyli bez wódki nie pojmiesz (bez pół litra nie zrozumiesz), choć kojarzy się z Rosjanami i ich nadużywaniem alkoholu, zrobiło taką karierę międzynarodową, że nawet w innych językach cytowane jest po rosyjsku. W lapidarny sposób jest ono receptą na rozwiązanie nękających nas stresów codziennego życia. Zwłaszcza wtedy, gdy napotykamy na kwestie wymykające się prawom zdrowego rozsądku. Nic więc dziwnego w tym, że w Rosji świętowany jest dzień narodzin rosyjskiej wódki, który swoją datą na serio nawiązuje do osiągnięć nauki rosyjskiej w tej dziedzinie. Dlatego warto przynajmniej w skrócie przypomnieć dzieje tego tak popularnego w świecie trunku.
Początki wódki giną gdzieś w pomroce dziejów, choć wielu skłonnych jest przypuszczać, że należy ich szukać gdzieś na Bliskim Wschodzie. Arabowie wykorzystywali alkohol do sporządzania perfum, odkrywszy, że spirytus jest doskonałym nośnikiem zapachów. Paradoksem jest fakt, że wynalazcy spirytusu mają zakaz spożywania go, wynikający wprost z religii. Nawiasem mówiąc, słowo alkohol pochodzi właśnie z języka arabskiego (ar. al?kuhl = pył, coś delikatnego). Pierwszej historycznie poświadczonej destylacji alkoholu dokonał około roku 400 n.e. Zosimos z Panapolis ? grecki alchemik, autor najstarszych znanych ksiąg alchemicznych. Umiejętność ta rozpowszechniła się w świecie arabskim, wódki używano jednak głównie do celów medycznych. W XII wieku wódka dotarła do Europy wraz z powracającymi z wypraw krzyżowych ? tak narodziła się włoska grappa. W Europie wynaleziono wódkę pędzoną ze zboża. Nie do końca jednak jest pewne to, gdzie ? czy w Niemczech w XIV wieku, czy w Polsce, czy też na Rusi? Wtedy to upowszechniła się pierwsza łacińska nazwa mocnego alkoholu ? aqua vita, czyli woda życia. Spolszczono ją około XV wieku do swojsko brzmiącej okowity. Stąd niektórzy miłośnicy wódki uważają, że jest to nasz narodowy wynalazek.
Według wielu źródeł głównymi pretendentami do tytułu ojczyzny okowity do dziś pozostają Polska i Rosja. Spór o to, gdzie wymyślono wódkę, przybrał nieoczekiwanie ostry i bezprecedensowy wymiar w latach 70. ubiegłego wieku, gdy oba kraje ze względów marketingowych zaczęły się bić o pierwszeństwo. Rozstrzygnięciem międzynarodowego sądu arbitrażowego w 1982 roku uznano, że pierwszym potwierdzonym w dokumentach twórcą tegoż alkoholu był legendarny mnich Izydor z moskiewskiego Kremla, który w 1441 roku zbudował pierwszy przyrząd do pędzenia samogonu. Arbitraż ogłosił też, że tylko wódka z Rosji jest prawdziwą rosyjską wódką (Only vodka from Russia is genuine Russian vodka). Tak powstało hasło reklamowe, które w obu językach do dziś dekoruje moskiewskie muzeum wódki. Problem jest jeden ? autorzy książki ?Samogon ? historia i sposób jego przyrządzania w warunkach domowych? twierdzą, że polscy specjaliści od prawa międzynarodowego nie słyszeli o takim arbitrażu. Choć od rozpadu Związku Radzieckiego minęło już ponad dwadzieścia lat, kac po tamtym ? dla wielu nierozstrzygniętym ? sporze pozostał do dziś. Sprawa nie jest bowiem aż tak oczywista i możliwe, że nigdy nie poznamy prawdziwych europejskich korzeni popularnego trunku.
Jedno jest pewne w XIX wieku miało miejsce przełomowe wydarzenie ? ustalenie idealnej mocy wódki. Fakt ten przypisuje się Dmitrijowi Mendelejewowi (1834?1907), bardziej znanemu z opracowania układu okresowego pierwiastków. Przedtem jednak w dniu 31 stycznia 1865 obronił publicznie rozprawę doktorską ?O połączeniach alkoholu z wodą?, w której m.in. jako pierwszy wyjaśnił znane rozcieńczającym czysty spirytus zjawisko kontrakcji objętości ? polegające na zmianie objętości roztworu lub mieszaniny na skutek reakcji chemicznej lub oddziaływań międzycząsteczkowych pomiędzy składnikami mieszaniny.
Od 1893 roku Dmitrij Mendelejew był dyrektorem Urzędu Miar i Wag. Tam opracował nowe państwowe przepisy dotyczące produkcji spirytualiów i sprecyzował w sposób naukowy, niejasne dotąd, potoczne pojęcie ?wódka?. Jako skutek jego prac w 1894 roku zostały wprowadzone ukazy carskie określające zawartość etanolu w wódce na poziomie 40 proc. objętościowych, a przyjęty przez władze oficjalnie jako narodowy trunek o nazwie ?Moskiewski Specjał? został opatentowany. Mówi się, że rosyjski chemik ustalił idealną moc wódki na 38 procent, ponieważ jednak podatek od alkoholu w Rosji płaciło się od zawartości a nie od procentów, proporcję zaokrąglono do 40 proc., aby ułatwić rachubę. Współcześnie najbardziej popularnym stosunkiem ilości użytego alkoholu do wody jest 2 do 3 (czyli 40 procent).
Najbardziej znaną na świecie rosyjską wódką jest Smirnoff, która wzięła nazwę od Piotra Aleksandrowicza Smirnowa, twórcy procesu oczyszczania wódki, założyciela w 1860 roku pierwszej destylarni spirytusu w Moskwie.
Wódka na zawsze zrosła się z Rosją, w której do dziś jej spożycie jest największe (szacuje się, że to aż 70 proc. wszystkich spożywanych tam alkoholi). Dla wielu okowita stała się elementem duszy Rosjan, której mit stworzył m.in. Siergiej Bondarczuk w słynnej scenie z filmu ?Los człowieka?, w której więzień niemieckiego obozu pije wódkę z naczelnikiem. Po wypiciu pierwszej kolejki, Niemiec proponuje zakąskę, ale dumny Rosjanin odpowiada: ?Po pierwszym nie zakąszam?. Rosjanie w tym micie są ludźmi straszliwie uduchowionymi, którzy ? owszem ? piją, ale z powodu bólu duszy, której niby nie ma, a straszliwie boli. Dusza boli, dlatego Rosjanin czasem jest porywczy ? musi ten ból jakoś uzewnętrznić. Znawcy tematu przypomną sobie w tym momencie słynną opowieść o dwóch Rosjanach w Paryżu, którzy tłukli pośród wykwintnej imprezy kryształowe naczynia. Francuzi patrzyli, skonfundowani, ale nie reagowali. W końcu jeden z Rosjan wziął drugiego pod ramię. ? Chodź, Nikita ? powiedział ? oni i tak niczego nie zrozumieją.
Wybrał z sieci: erg