Szopki neapolitańskie

Tradycję budowania szopek bożonarodzeniowych zapoczątkowała cesarzowa Helena, która w 330 roku kazała zbudować w grocie betlejemskiej marmurowy żłóbek dla upamiętnienia narodzin Jezusa. Sceniczne przedstawienie narodzin zastosował jako pierwszy św. Hieronim. Grotę przebudował na stajnię, do której wstawił rzeźby Świętej Rodziny, trzech króli i pastuszków. Na zewnątrz umieścił zaś żywe bydło.
Święty Franciszek w 1223 roku, wykorzystując naturalną scenerię i zwierzęta, w maleńkiej grocie odtworzył betlejemską stajenkę, ukazując w całkiem odmienny sposób historię narodzin Chrystusa. Rozpowszechnienie zwyczaju urządzania żłóbka w okresie świątecznym w całej Europie, nastąpiło w XIII wieku, właśnie za sprawą franciszkanów.
Jednymi z najwspanialszych na świecie są szopki neapolitańskie. Posiadają one specyficzną konstrukcję, niespotykaną nigdzie na świecie. Według przekazów kronikarskich, pierwsza szopka pojawiła się w Neapolu w 1025 r. Skonstruowano ją w kościele Santa Maria del Presepe. Tradycja jest więc niezwykle stara i głęboko zakorzeniona w umysłach Włochów. W każdym neapolitańskim domu przy wigilijnym stole obowiązkowo musi stać szopka. Nie ma znaczenia czy ktoś jest bogaty, czy biedny, ten element świąt jest czymś nieodzownym.
W XV w. zaczęły pojawiać się dodatkowe elementy, w postaci figur świętych, wystawianych w kościołach przed świętami Bożego Narodzenia. Najczęściej pokazywano wyobrażenia świętych popularnych w Neapolu. Z końcem XVII w. niektóre warsztaty zaczęły rozpowszechniać szopki ruchome. Był w nich karczmarz nalewający wino, gracze w karty, pasterze ze zwierzętami i dudziarze przygrywający Świętej Rodzinie.
Budowa szopek osiągnęła szczególną popularność w XVIII w. Wykonywano je na dworach królewskich i książęcych, w domach mieszczańskich i biednych chatach. Stanowiły zwyczajowy podarunek w okresie Bożego Narodzenia. Dworskie rękodzieła były najbardziej kosztowne. Postacie zdobiono drogocennymi kamieniami, ich szaty wykonywano z jedwabiu, a do dekoracji całości często używano złota. Ludzie z wyższych sfer przygotowywali szopki, które miały przyciągać zwiedzających. Produkowano je i obdarowywano się nimi. Ten zwyczaj powszechny nie tylko wśród możnych, ale także wśród biedniejszych mieszczan, z niewielkimi zmianami funkcjonuje do dziś.
Szopki włoskie różnią się znacznie od polskich, zwłaszcza wielkością. W zależności od rozmiarów ich wykonanie może trwać nawet siedem miesięcy.
Szopki neapolitańskie stanowią wyraz najwyższego kunsztu artystycznego. Częstokroć były bowiem dziełem najlepszych włoskich architektów, rzeźbiarzy czy złotników. Wykonane z wielkim realizmem, odwoływały się do scen z życia codziennego. Przedstawiały dosyć rzadko wizerunek świętych, aniołów czy Maryi, a najczęściej obrazowały życie społeczności w karczmach i zajęcia gospodarskie handlarzy, na tle niezwykle urokliwego górskiego krajobrazu Neapolu. W centralnym miejscu szopek przeważnie znajdowała się grota narodzenia Jezusa. Nieodłącznym elementem była też karczma, w której znajdowały się stoły obficie zastawione misami z jedzeniem – rybami, kiełbasami, serami, owocami i chlebem. Nie mogło zabraknąć pieca, przy którym stały worki z mąką, wiązki chrustu, kosze pełne pieczywa i obwarzanków.
W Neapolu szopkarskie warsztaty przy Via San Gregorio Armeno pracują przez okrągły rok, a ich produkty stały się obecnie bardziej atrakcją turystyczną i cenionym towarem, niż rekwizytem bożonarodzeniowym. Wielu turystów odwiedzających tę okolice nie opuszcza jej bez choćby najmniejszej szopki.