Naturalna fobia

Małe dzieci przechodzą okresy, w których, bez żadnego powodu zaczynają bać się różnych sytuacji lub obiektów. Psycholodzy długo traktowali to jako zjawisko tajemnicze. Dzisiaj coraz częściej odzywają się głosy, że te powszechne lęki są objawem rozwoju i dojrzewania dziecka, a ich przyczyna tkwi w ewolucji naszego gatunku.

Boję się ciemności
Przez setki tysięcy lat jaskiniowcy spędzali wieczory przy ogniu. Najodważniejsze dzieci, te które nie czuły lęku przed ciemnością, oddalały się od ognia. Niestety wtedy łatwo mogły zginąć zostać pożarte przez dzikie zwierzęta, albo wpaść w jakiś wykrot i złamać nogę, co równało się śmierci. Te dzieci wyginęły nie pozostawiając potomstwa. My odziedziczyliśmy geny dzieci, które bały się ciemności.
Jeśli takie jest źródło lęku przed ciemnością, to powinien się on pojawić mniej więcej wtedy, gdy dziecko zdobywają zdolność samodzielnego poruszania się ? czyli około 2?3 roku życia. Tak właśnie jest ? noworodki mogą wręcz lubić półmrok czy ciemność, bo kojarzą się one z przebywaniem w łonie matki, dopiero dzieci, które sprawnie chodzą, zaczynają się bać ciemności. Podobne podłoże może mieć lęk przed obcymi ludźmi i lęk przed samotnością.

Odruch wzdrygania
Za to malutkie dzieci, noszone na rękach, powinny się obawiać raczej upuszczenia i upadku. Rzeczywiście u malutkich dzieci występuje tak zwany odruch Moro (od nazwiska pediatry Ernesta Moro): gwałtowna zmiana położenia ciała sprawia, że niemowlę rozrzuca ramiona, rozcapierza paluszki i rozszerza nogi a następnie zaciska palce w piąstki, szybko przygarnia kończyny do tułowia i zaczyna płakać. Wygląda to tak, jakby chciało kogoś schwycić i zwrócić na siebie uwagę.
Jest to odruch pozostawiony nam w spadku po małpach, kiedy to w reakcji na zagrożenie upadkiem (gwałtowna zmiana położenia ciała) lub niebezpieczeństwo (np. nagły hałas) dziecko wczepiało się w sierść rodzica i przywierało doń z całej siły. Wszystkie zdrowe dzieci, niezależnie od rasy i kultury, do ok. 4 miesiąca życia tak właśnie reagują na gwałtowną zmianę położenia ciała. Potem lęk przed utratą równowagi zamienia w ?odruch wzdrygania?.

Inne fobie
Wróćmy do życia jaskiniowców. Opłacało się im bać, nawet nadmiernie, wielu innych typowych niebezpieczeństw: pająków, węży, pułapek bez wyjścia (klaustrofobia), brudu, burzy, wiatru, owadów, skaleczeń itp. Ewolucję takich fobii łatwo jest zrozumieć na przykładzie lęku wysokości (akrofobia) ? ci jaskiniowcy, którzy bali się przepaści rzadziej tracili w nich życie niż ci, którzy bez lęku paradowali na skraju czeluści.
Czy to znaczy, że fobiami nie należy się martwić? Że są one normalne? Dlaczego nie wszyscy mają fobie? Dlaczego pojawiają się one pod wpływem niebezpiecznych zdarzeń i jak to możliwe, że można się z nich wyleczyć?
Jeśli istnieje ?zespół genów fobii?, to być może działa podobnie jak ?gen tworzenia nagniotków?. Człowiek dostanie odcisków, bo tak działają nasze geny, ale dopiero wtedy, gdy macha się łopatą. W dodatku u niektórych ludzi odciski będą tworzyć się szybciej i będą bardziej trwałe niż u innych. Mogą też w naturalny sposób znikać, jeśli zmieni się styl życia.