Zmartwychwstanie w mitach i religiach

Fresk z paryskiego kościoła Saint?Nicolas?des?Champs przedstawiający Chrystusa zmartwychwstałego

Religia towarzyszy nam od czasów starożytnych i przybiera różne formy. Każdy kolejny kodeks wiary zawiera elementy zaczerpnięte od wcześniejszych kultów. Tak samo jest z chrześcijaństwem. Historia życia i śmierci Chrystusa ma swoje pierwowzory w starożytnych wierzeniach.
Naczelnym dogmatem wiary chrześcijańskiej i jednocześnie wydarzeniem, które stoi u początków pierwszej wspólnoty uczniów Kościoła jest zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa opisane w Ewangeliach. Chrześcijanie czczą to wydarzenie w największym swoim dorocznym święcie, jakim jest Wielkanoc, a także w każdą niedzielę, która nazywana jest paschą tygodnia. Zmartwychwstanie Chrystusa jest dla wierzących chrześcijan zapowiedzią i gwarantem powszechnego zmartwychwstania wszystkich ludzi na dźwięk trąb Sądu Ostatecznego i wyboru sprawiedliwych, którzy wspólnie z Chrystusem obejmą Królestwo Boże i otrzymają życie wieczne. Koncepcja ta jest najpełniej opisana w ostatniej księdze Nowego Testamentu: Apokalipsie świętego Jana.
W zmartwychwstanie wierzyły także znacznie starsze cywilizacje Bliskiego Wschodu. W mitologii mezopotamskiej Isztar ? bogini wojny i miłości, na skutek swej pychy została uwięziona w podziemnym świecie. Udało jej się powrócić do życia dopiero, gdy oddała swojego męża Tammuza w ręce rządzącej światem podziemnym bogini Ereszkigal. Kolejnym przedbiblijnym wskrzeszeniem był powrót ze świata umarłych urodziwego Adonisa. To właśnie jego piękno napytało mu biedy ? w wierzeniach syryjskich namiętnością do niego zapałała sama bogini Isztar. Adonis odrzucał jej zaloty, uciekając przed nią aż do świata zmarłych. Isztar nie poddała się jednak i podążyła tam za ukochanym. Była ona także boginią płodności, więc z chwilą, gdy schodziła do podziemi, cała przyroda umierała, by odrodzić się w momencie powrotu bóstw na ziemię.
W mitologii egipskiej bogiem, który zmartwychwstał był, zabity przez swego brata Seta, Ozyrys. Pięć tysięcy lat temu wierzono także, że zmartwychwstaniu po śmierci podlega również faraon. Teolog i były ksiądz Llogari Pujol (ur. 1939 r.) ? kataloński biblista i badacz tekstów staroegipskich ? twierdzi, że korzeni mitu zmartwychwstania powinno się szukać w starożytnym Egipcie ? faraon był wtedy uważany za boga?człowieka, zrodzonego z dziewicy i zmartwychwstającego po śmierci. Twierdzi on również, iż historia Jezusa z Nazaretu została napisana w oparciu o mit faraona jako Boga?człowieka. Zdobył rozgłos dzięki książce "Jezus, 3000 lat przed Chrystusem. Faraon zwany Jezusem". Dowodzi w niej, iż życie Jezusa Chrystusa opisane w Ewangeliach jest repliką wcześniejszych o 3000 lat pism egipskich mówiących o faraonie.
Istnieją również teorie, że wiara w zmartwychwstanie przeniknęła najpierw do judaizmu a potem przez judaizm do chrześcijaństwa i islamu poprzez kontakty z zaratusztrianizmem, na co wskazywać mają liczne analogie i podobieństwa opisu sądu ostatecznego we wszystkich tych religiach.
W perskiej religii państwowej, zaratusztranizmie, przyjął on formę zaskakująco podobną do chrześcijańskiej i to na kilkaset lat przed narodzeniem Jezusa. Wyznawcy tej religii wierzyli mianowicie, że Zaratusztra narodzi się ponownie z dziewicy zapłodnionej przez boga Ahura Mazdę, aby zaprowadzić na świecie bezpośrednie rządy Boże. Stąd już tylko krok do znanej nam historii biblijnej. Według części religioznawców istnieją poważne przesłanki do twierdzenia, że takie podstawowe zasady tych religii jak: Sąd Ostateczny, wędrówka duszy po śmierci do piekła lub nieba, wiara w istnienie diabła i nadejście mesjasza powstały pod silnym oddziaływaniem zaratusztrianizmu. W religii tej występuje też wiara w zmartwychwstanie wszystkich "nieskalanych" dusz w dniu sądu ostatecznego.
W judaizmie wiara w zmartwychwstanie zakłada przebudzenie się wszystkich prawowiernych Żydów w dniu sądu ostatecznego. Z tego względu Żydzi grzebią zmarłych w pozycji prenatalnej, skierowanej w stronę Jerozolimy, aby mogli oni wstać jak najszybciej z grobu na dźwięk trąb obwieszczających sąd ostateczny.
W islamie wiara w zmartwychwstanie w dniu sądu ostatecznego jest zbliżona do wersji chrześcijańskiej, choć Koran nie opisuje jej tak obrazowo jak Apokalipsa. Zgodnie z Koranem jako pierwszy ma być przebudzony Mahomet, który razem z Mojżeszem ma stać przy tronie Allaha. Pozostali ludzie mają być obudzeniu z grobów i zostać poddani sądowi ostatecznemu, który ma trwać 50 000 lat. Wiara w inne formy zmartwychwstania jest w islamie zabroniona.
Hinduizm nie uważa ciała za związane z duszą i odrzuca możliwość wskrzeszenia martwego ciała (nieliczne wyjątki od tej reguły wynikają tylko z interwencji Najwyższego Boga, który nie podlega żadnym prawom), a całkowicie neguje zmartwychwstanie człowieka jako ciała i duszy, którymi był w swoim ziemskim życiu. Zmartwychwstanie nie jest więc rozumiane tak, jak w religiach powstałych z judaizmu. Wieczna dusza (atman) nie ma początku ani końca i w cyklu reinkarnacji wciela się w kolejne ciała, które są uznawane tylko za przejściowe i niewłaściwe miejsce przebywania duszy, której ostatecznym przeznaczeniem jest połączenie się z Bogiem. Ciało po śmierci jest palone, ponieważ nie ma znaczenia i nie oczekuje się jego zmartwychwstania. Kryszna, uznawany przez niektóre odłamy hinduizmu za Najwyższą Osobę Boga, w ogóle nie podlega śmierci i jako Dusza Najwyższa (Paramatma) jego istnienie nie ma początku ani końca. Z tego względu śmierć i zmartwychwstanie Kryszny (opisane w Mahabharacie) teolodzy uznają za pozorne, ponieważ jego ciało (i ciała innych bogów) tylko wydaje się materialne.
W wielu religiach animistycznych istnieje wiara w tzw. nieumarłych ? ludzi powstających z grobów mimo stwierdzonego zgonu, a nawet po rozpoczętym u nich procesie rozkładu. Charakterystyczni są tu pochodzący z kultu voodoo (skąd trafili do powszechnej kultury masowej ? np. horrorów) zombie. Innym rodzajem nieumarłych były np. pochodzące z mitologii słowiańskiej demony ? wąpierze i strzygi. Wszyscy oni jednak ? dla dalszego życia (czy raczej połowicznego życia) ? potrzebowali ludzi żywych, którymi się odżywiali.
Motyw zmartwychwstania był dość powszechny również w obrzędach dawnych Słowian, praktykowanych powszechnie podczas świąt agrarnych. Symbolizował zazwyczaj odrodzenie się ziemi, która na zimę obumiera, by odrodzić się wiosną.
Zebrał: erg