Tajemnice ukryte w nazwach cz. XXVI

Na terenie gminy Opoczno znajdują się cztery miejscowości, których drugi człon stanowi wyraz "Kolonia". Są to Brzustówek?Kolonia, Kruszewiec?Kolonia, Libiszów?Kolonia i Stużno?Kolonia. Warto pamiętać, że tego typu nazwy miejscowe zawsze piszemy z łącznikiem. Uchwała z 2004 roku "O użyciu łącznika w nazwach miejscowych" Rady Języka Polskiego przy prezydium Polskiej Akademii Nauk zawiera informację o tym, że z łącznikiem piszemy nazwy miejscowości, które są złożone z dwóch lub więcej członów i wspólnie identyfikują jednostkę administracyjną lub/i geograficzną, a więc miejscowość lub jej część, np. dzielnicę. Przykładami takich jednostek są Bielsko?Biała, Busko?Zdrój, Ceków?Kolonia, Kalwaria?Lanckorona, Krynica?Zdrój, Rutka?Tartak, Warszawa?Okęcie, Warszawa?Śródmieście; Bielsko?Biała?Lipnik, czy Warszawa?Praga?Północ.
Nie piszemy natomiast z łącznikiem nazw miejscowych, w których jeden z jej członów (przymiotnik) pozostaje w związku zgody z głównym członem nazwy (rzeczownikiem), np.: Dąbrówka Nowa, Nowy Sącz, Przewóz Stary, Łęgonice Małe, a także wtedy, kiedy pierwszym członem nazwy są wyrazy: Kolonia, Osada, Osiedle, np.: Kolonia Ostrów (jak Kolonia Ostrowska), Kolonia Wronów (jak Kolonia Wronowska), Osiedle Wilga, Osada Konin, czy Osada Leśna. Posiłkując się powyższą uchwałą należy stwierdzić, że podobnie jak w przypadku wymienionej w dokumencie Ceków?Kolonii, nasze regionalne kolonie również powstały w celu odróżnienia się od sąsiadujących z nimi Libiszowa, Kruszewca, czy Stużna. Z racji tego, że "kolonia" nie stanowi pierwszego członu, poprawnie nazwę z tym wyrazem zapisuje się z łącznikiem. Tyle na temat ortografii.
A co właściwie oznacza słowo "kolonia" i z jakiego języka pochodzi? Ten pospolity w nazwach miejscowych człon wywodzi się z języka łacińskiego ? colonia i oznacza osadę rolniczą. Miejscowości, które mają w nazwie ten element, samodzielnie zaistniały dopiero w okresie międzywojennym. Utworzenie tych wsi miało zapewne ścisły związek z osadnictwem ludności w pewnym oddaleniu od istniejących już miejscowości, tworzących tak zwane zabudowania kolonijne. W miarę zachodzących zmian w zabudowie i liczebności mieszkańców tych Kolonii, nadano im odrębny obręb geodezyjny.
Człon "wola" wskazuje natomiast często na formy lub metody osadnicze. W średniowieczu, zwłaszcza w okresie kolonizacji na prawie niemieckim, niektóre nowo zakładane osady otrzymywały ulgi, głównie w robociźnie i daninach na określony czas, by mogły szybciej się rozwinąć. Uwalnianie od świadczeń często było utrwalane w nazwie poprzez człon "wola". W opoczyńskiem przykładem takiej miejscowości jest Wola Załężna. Wyraz ten jest pochodną czasowników pozwolić i zezwolić, zatem słowo to z jednej strony podkreślało przywilej wolnizny, a z drugiej wolę sprawczą pana nakazującego swoim poddanym zamieszkanie w określonym miejscu. Nowe osady często zamieszkiwali ludzie przesiedleni z jednej konkretnej miejscowości, stąd mieliśmy kiedyś Wolę Opoczyńską albo Miejską, dla oznaczenia, że jej mieszkańców nasiedlono z Opoczna.
W gminie Opoczno, poza Wolą występuje także Wólka (Karwicka). Ten człon oznaczał dawniej małą osadę, wolę. Kiedyś wólki były to z reguły nowsze osady, folwarki, które z czasem przeistaczały się we wsie. Nazwa miejscowości, której pierwszy element stanowi właśnie ten wyraz, odnosiła się dawniej, podobnie jak w przypadku woli, do zwolnienia pierwszych jej mieszkańców od powinności lub czynszu, czyli tak zwanej wolnizny. Na Śląsku odpowiednikiem etymologicznym wólki jest ligota, a na Kaszubach, huta. W każdym polskim słowniku geograficznym znaleźć można kilkaset nazw ze słowem "wólka", co świadczy o ogromnej popularności tego członu w całym kraju. Ogólna ilość wól i wólek w Polsce wynosi około półtora tysiąca. Największa ich obfitość występuje na terenach całej Sandomierszczyzny, duży odsetek znajduje się w Małopolsce, na Mazowszu zaś stanowią rzadkość.