Tadek niejadek

Niektóre bodźce prawie u wszystkich wywołają wstręt: zapach starego moczu, smarki, wymioty, mięso z robakami, ugryzienie robaczywego jabłka?
Nie wszystko jest jednak "równo obrzydliwe". Na przykład ktoś może sobie polewać keczupem lody waniliowe i je zajadać, choć wielu ludzi będzie odwracać się od tego widoku z niesmakiem. Podobnie jest z pocałowaniem martwej osoby. Prawie wszystkie dzieci się przed tym wzdrygną. Jednak dorośli już nie wszyscy, a wielu starych ludzi w ogóle nie czuje wtedy obrzydzenia.

Pochodzenie wstrętu
Ewolucja wszczepiła w naszą psychikę uczucie wstrętu jako ochronę przed kontaktem z czymś szkodliwym. Sama mimika zresztą na to wskazuje ? zmrużone oczy, zmarszczony nos, wargi wydęte jak do wyplucia czegoś, odruch wymiotny, wystawienie języka, wydech itp.
Wstrętem reagujemy na to, co potencjalnie szkodliwe, a z czym nasz gatunek miał częstą styczność w pradawnych czasach. Dlatego odruchy wymiotne wywołują wszystkie wydzieliny ciał (prócz łez), robactwo, gnijące, zepsute resztki, naruszenie powierzchni ciała (np. rany, dziwaczny piercing, choroby skóry) itp.

Wstręt małych dzieci
Gdy nasz synek miał dziesięć miesięcy, bawił się kiedyś, siedząc na dywanie. W pewnym momencie odwrócił się do nas i szeroko uśmiechnął. Między zębami ruszała mu się jeszcze noga dużego pająka?. Ten przykład pokazuje dobrze znany psychologom fakt: uczucie wstrętu nie jest obecne w naszej psychice od urodzenia! Kiedy się ono pojawia? Zbadano to przy pomocy eksperymentów. Jeśli damy dzieciom do zjedzenia czekoladki w kształcie psiej kupy w obecności pleśniowego sera, to roczne dzieci i dwulatki z entuzjazmem zjedzą ten "smakołyk", czterolatki jednak odwrócą się już ze wstrętem.
Przyjmuje się więc, że wstręt zaczynamy odczuwać wyraźnie około trzeciego roku życia. Dlaczego wtedy? W toku rozwoju naszego gatunku malutkie, niesamodzielne dzieci traktowały dorosłych jak degustatorów ? Jeśli dorośli to jedzą i dają mi to, nie ma się co martwić? Dlatego małe dzieci nie czują wstrętu ? ochronę przed szkodliwymi rzeczami zapewniali im bowiem dorośli. To dlatego maluchy bez oporów wkładają do buzi różne przedmioty: Siedząc na plaży i grzebiąc łapkami w piasku, moja córeczka wkładała do buzi wszystko, co znalazła: muszelki, drewienka, kamyki, stare pety? Czterolatki są o wiele bardziej "samobieżne", a więc w coraz większym stopniu same decydują, co zjedzą. Dlatego natura "uruchomiła" uczucie wstrętu, aby zmniejszyć ryzyko zjedzenia jakiegoś szkodliwego znaleziska (np. kupy zwierzęcia).

Tadek niejadek
Wynika z tego interesujący wniosek: jeśli chcemy, aby nasze dziecko nie wybrzydzało podczas jedzenia, to powinniśmy jak najbardziej urozmaicać mu dietę przed trzecim rokiem życia. Po trzecim roku dzieci będą niechętnie eksperymentować z nowymi potrawami, wolą jeść to, co poznały wcześniej.
Wstręt jest silnie związany z lękiem, zwłaszcza lękiem przed śmiercią. Być może dlatego starzy ludzie nie czują oporu przed dotykaniem zmarłych? Wbrew obiegowym przekonaniom lęk przed śmiercią odczuwają bowiem o wiele słabiej niż ludzie młodzi czy osoby w wieku średnim.
Możemy z tego wyciągnąć jeszcze inny ciekawy wniosek: dzieci, które bardzo wybrzydzają przy jedzeniu, to dzieci zalęknione? Być może "niejedzenie" jest objawem nadmiernego lęku?
dr Marcin Florkowski, psycholog