Strážky

Niewielka podtatrzańska miejscowość Strážky, obecnie część miasta Spišská Belá (pol. Biała Spiska) pochwalić się może nie lada atrakcją. Jest nią zespół budowli tworzących cenny zabytek słowackiego dziedzictwa narodowego. Tworzy go kościół św. Anny, renesansowa dzwonnica i pierwotnie renesansowy kasztel z parkiem angielskim. Wspomniane budowle, zwłaszcza dzwonnica i, położony w pobliżu Popradu, kasztel, uważane są klejnoty spiskiej architektury.

Ukryty w parkowej zieleni biały kasztel zbudowany został na fundamentach wcześniejszego zamku gotyckiego, który powstał prawdopodobnie na resztkach klasztoru templariuszy. Nie bez powodu zaliczany jest więc do najstarszych budowli na Słowacji.
W okresie od XVI do XVIII w. był posiadłością wywodzącej się z Chorwacji, rodziny szlacheckiej Horváth?Stansith. Wspomniana szlachta przebudowała średniowieczny gotycki zamek na wspaniałą renesansową siedzibę w postaci obronnej budowli typu włoskiego kasztelu. O przebudowę postarał się Gregor Horváth?Stansith, który w końcu XVI w. założył również miejscową łacińską szkołę humanistyczną dla dzieci spiskiej szlachty, istniejącą do pierwszych lat XVIII w. oraz bibliotekę uchodzącą za jedną z najlepszych w ówczesnych Węgrzech. Około 1658 roku kasztel uzyskał, zachowany do dziś, renesansowy kształt. Dopiero po pożarze w 1708 roku do pierwotnie trójskrzydłowej budowli dobudowane zostało dodatkowo czwarte skrzydło, zamykające całość obiektu. Tak powstał zamknięty dziedziniec wewnętrzny.
W drugiej połowie XIX wieku (1862), właścicielem kasztelu został baron Eduard Mednyánszky. Wraz z nim przybył z Beckova do nowej rodzinnej posiadłości pod Tatrami, jego dziesięcioletni syn Ladislav (słowackie brzmienie nazwiska rodowego to Medňanský), późniejszy wybitny malarz, twórca znakomitych portretów i wspaniałych pejzaży.
Ostatnią właścielką majątku i mieszkanką kasztelu była baronessa Margita Czóbel. Po jej zgonie w 1972 roku budowla wraz z przylegającym do niej parkiem, przeszła w posiadanie Słowackiej Galerii Narodowej (SNG). Urządzono w niej stałą ekspozycję muzealną prezentującą oryginalne urządzenie wnętrza kasztelu uzupełnione o przedmioty artystyczne i rzemieślnicze pochodzące ze zbiorów SNG, między innymi zabytkowe meble, dywany, zegary z XVIII i XIX w., wyroby ze szkła, porcelany, fajansu, przedmioty sakralne pochodzące głównie ze Spiszu. Znaczna część ekspozycji zawiera malowidła portretowe z XVII?XIX w., pochodzące przeważnie ze zbiorów byłych właścicieli kasztelu i uzupełnione o inne dzieła wybitnych portrecistów ze zbiorów galerii. Ciekawą ekspozycją jest stała wystawa ?Ladislav Medňanský a Strážky?, w której obejrzeć można dzieła wspomnianego wybitnego słowackiego artysty i malarza.
Wyjątkową uwagę warto zwrócić na część galerii, którą stanowi stara biblioteka założona w końcu XVI w., zawierająca ok. 8500 zabytkowych i cennych ksiąg, czasopism i map. Całość uzupełnia niewielka wystawa poświęcona historii kasztelu, jego właścicielom i miejcowości Strážky.
Galerię otacza rozległy, położony nad brzegiem Popradu, dziewiętnastowieczny park w stylu angielskim. W parku wystawione są, w ramach ekspozycji plenerowej ?Rzeźba słowacka XX wieku?, dzieła najwybitniejszych współczesnych rzeźbiarzy słowackich.






Renesansowy kasztel





Kościół św. Anny





Renesansowa dzwonnica





Rzeźba w parku, za nią? Waldemar Oszczęda