Stanisław Albin Kowalski

Prof. Stanisław Albin Kowalski

?Urodził się 31 marca 1892 roku w Zaosiu k. Rawy Mazowieckiej. Ojciec Władysław był urzędnikiem kolejowym, matka ? Julia z Gralewskich w grudniu 1893 r. kupiła w Opocznie dom przy ulicy Rzecznej (obecnie Stanisława Kowalskiego), gdzie rodzina osiedliła się na stałe. Wtedy mały Staś został obywatelem naszego miasta. W 1901 roku 9?letni chłopiec rozpoczął naukę w Warszawskiej Szkole Realnej, którą musiał opuścić w 1905 roku z powodu strajku szkolnego, protestu przeciwko rusyfikacji polskiej szkoły.

Po założeniu szkół polskich wznowił naukę w Szkole Handlowej Artura Jeżewskiego w Warszawie, gdzie w 1909 roku zdał maturę. W następnym roku wyjechał na studia wyższe do Belgii na Uniwersytet w Liege, do słynngo Leodium. Studiował tam matematykę i nauki techniczne. W 1914 roku uzyskał dyplom kandydata inżynierii oraz sztuk i rzemiosł.
Dalsze studia przerwał wybuch I wojny światowej: Niemcy zajęli Belgię i Stanisław Kowalski, jako poddany cara, obywatel wrogiej Rosji, został aresztowany. Przebywał w obozach jenieckich w Münster, Calle i Holtzminden, oznaczony numerem 10692. W obozach wolne chwile od przymusowej pracy poświęcał nauczaniu jeńców polskich i rosyjskich.
Zwolniony z obozu dzięki pomocy rodziny hrabiostwa Łąckich z Poznańskiego i zaprzyjaźnionego z nimi lekarza, najpierw od czerwca 1916 do kwietnia 1917 r. zatrzymał się w Poznańskiem i objął tam posadę guwernera dzieci hrabiego Łąckiego, a po powrocie w strony rodzinne ? od kwietnia do lipca 1917 r. uczył dzieci hrabiny Dembińskiej w Przysusze.
Następnie podjął na ziemi opoczyńskiej pionierską pracę w szkolnictwie średnim: od 1 września 1917 roku został nauczycielem matematyki i języka francuskiego w Progimnazjum w Przysusze. Po roku został dyrektorem tej szkoły i kierował nią przez 5 lat. Równocześnie był tam dyrektorem pierwszej w Polsce średniej szkoły spółdzielczości na wsi.
W latach 1918?1922 był członkiem Rady Szkolnej Okręgu Opoczyńskiego. W 1923 roku przeniósł się na pięć lat do pracy w Gimnazjum Żeńskim Towarzystwa ?Oświata? w Zduńskiej Woli, gdzie uczył matematyki, a przez 3 lata był zastępcą kierownika placówki. Po likwidacji tej szkoły w 1928 roku przeniósł się do Radomska, gdzie do 1939 roku uczył matematyki kolejno: w Gimnazjum Żeńskim Jadwigi Chomiczówny (1928?1932), Gimnazjum Męskim Stanisława Niemca (1932?1933) oraz Gimnazjum i Liceum im. Feliksa Fabianiego (1933?1939). Równocześnie sam dokształcał się na kursach specjalistycznych ? w 1931 roku uzyskał dyplom nauczyciela szkół średnich.
Wybuch II wojny światowej zastał prof. Stanisława Kowalskiego w domu rodzinnym w Opocznie. Od 1 października 1939 r. organizował tzw. komplety tajnego nauczania z zakresu gimnazjum i liceum ogólnokształcącego i z narażeniem życia kierował nimi do końca wojny. Był to faktyczny początek Liceum Ogólnokształcącego w Opocznie, chociaż formalnie komplety podlegały dyrekcji tajnego gimnazjum i liceum w Końskich. Około 100 młodych ludzi skorzystało z dobrodziejstwa nauki we własnym mieście: 46 z nich uzyskując świadectwo ukończenia gimnazjum, tzw. małą maturę, trzech zdało egzamin dojrzałości.
Natychmiast po wypędzeniu Niemców, w styczniu 1945 roku profesor Kowalski zaczął zabiegać w Opocznie i w ówczesnym Kuratorium Łódzkim, o zamianę kompletów tajnego nauczania na jawne we własnej, opoczyńskiej szkole. Uzyskanie zgody władz nie było łatwe. Jednak pokonawszy ogromne trudności kadrowe, lokalowe i materialne doprowadził do otwarcia, z dniem 1 lutego 1945 roku, pierwszej w dziejach Opoczna pełnej szkoły średniej, która otrzymała nazwę: Państwowe Koedukacyjne Gimnazjum i Liceum im. Stefana Żeromskiego.
W pierwszym roku szkolnym dyrektorowi Kowalskiemu udało się zatrudnić 12 profesorów i zapewnić im mieszkania ? część spośród tych ludzi przygnała do Opoczna wojenna zawierucha, pozostałych ściągnął z różnych stron Polski, wykazując w tym zakresie wybitny talent organizatorski. Zdobycie w owym czasie takiej kadry należy uznać za wielki osobisty sukces pierwszego dyrektora i prawdziwe szczęście jego uczniów.
Naukę rozpoczęto w pierwszych dniach marca 1945 roku. Obowiązki dyrektora Stanisław Albin Kowalski pełnił na podstawie decyzji Kuratorium Okręgu Łódzkiego formalnie od 1 marca 1945 r., faktycznie zaś od 1 lutego, natomiast mianowanie nauczycielem w Państwowym Gimnazjum i Liceum nastąpiło z dużym opóźnieniem ? 20 listopada 1946 r. Życie jednak często wyprzedza formalności administracyjno?biurokratyczne. Początki były rzeczywiście trudne: nawet blankiety pierwszych świadectw szkolnych trzeba było drukować we własnym zakresie u opoczyńskiego drukarza Ignacego Figura. Najbardziej jednak uciążliwe były warunki lokalowe, które poprawiły się dopiero po dwóch latach nauki. Dzięki długotrwałym, niekiedy burzliwym staraniom dyrektora i uczniów, a w ostateczności przy pomocy wojska, liceum otrzymało nową siedzibę w dużym budynku przy ulicy Szewskiej 2.
Działalność pierwszego dyrektora nie ograniczała się wyłącznie do kierowania Gimnazjum i Liceum im. Stefana Żeromskiego. 1 września 1947 roku zorganizował kursy gimnazjalne i licealne dla dorosłych, rok później ruszyło Liceum Ceramiczne, dla którego postawił barak przy ulicy 17 Stycznia 15, nad Wąglanką (stoi po dziś dzień, a korzystało z niego ok. dziesięciu różnych instytucji; obecnie są tam mieszkania zastępcze). Jednocześnie w 1945 roku Stanisław Kowalski pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego Komisji Weryfikacyjnej dla zalegalizowania zaświadczeń tajnego nauczania i równocześnie zastępcy przewodniczącego Komisji Weryfikacyjnej do spraw zaliczenia okresu wojennego do wymiaru uposażenia nauczycieli. W sierpniu 1945 roku kurator delegował dyrektora Kowalskiego do pracy w Komisji Oświatowej powiatu opoczyńskiego.
Plany na przyszłość miał on ambitne: podjął energicznie starania o budowę nowych gmachów dla szkoły i internatu; uzyskał duże kredyty na budowę internatu, które niestety przepadły po odwołaniu go z funkcji dyrektora. Postulował powołanie do życia Technikum Rolniczego. Tych zamierzeń nie zdołał zrealizować ? 13 września 1949 roku został odwołany ze stanowiska dyrektora szkoły, ale do końca życia w niej pozostał jako profesor matematyki i fizyki.
Był to człowiek o stałych przekonaniach, obowiązkowy, skrupulatny, sprawiedliwy, nie uznający żadnych kompromisów ani wyjątków, bardzo religijny, z czym się nie krył, chociaż przez to narażał się na szykany ze strony władz, m.in. na powtórkowe tzw. egzaminy ideologiczne musiał wielokrotnie jeździć do Kielc. Był człowiekiem uczciwym niemal do przesady, od nikogo nie przyjmował prezentów, nawet kwiatów. Wychowanków traktował po ojcowsku: surowo, ale serdecznie, a chociaż był wymagający, cieszył się wśród młodzieży powszechnym, autentycznym szacunkiem i był ogólnie lubiany. Własnej rodziny wprawdzie nie założył, ale przyjął na wychowanie swoją córkę chrzestną i utrzymywał swoją siostrę. Nie dbał o osobiste korzyści materialne ? ostatnie lata życia spędził w niedostatku, niemal w ubóstwie. Światły i całkowicie oddany szkole pedagog ?starej daty? ? w dobrym tego słowa znaczeniu ? naraził się ówczesnym przedstawicielom władz opoczyńskich, głównie ze względów ideologicznych oraz politycznych ? zaczęły się wtedy aresztowania przez Urząd Bezpieczeństwa uczniów liceum co było bezpośrednią przyczyną odwołania go ze stanowiska dyrektora opoczyńskiego liceum.
Te przeżycia nadszarpnęły osłabione zdrowie tego szlachetnego człowieka: po dłuższej chorobie zmarł 22 lutego 1958 roku. Przed śmiercią został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski przez swego byłego ucznia ? ministra komunikacji Zygmunta Moskwę.
Dyrektor Stanisław Kowalski został pochowany na starym cmentarzu opoczyńskim w rodzinnym grobowcu obok kościółka św. Marii Magdaleny przy ulicy Moniuszki.
Pomimo przeszkód ideologiczno?politycznych kilkuletnie starania prof. Stanisława Fudaleja, opiekuna Młodzieżowego Koła Tradycji Szkoły działającego w Liceum Ogólnokształcącym, by należycie uhonorować pamięć tego pedagoga, odniosły w końcu sukces. Rada Narodowa Miasta i Gminy w Opocznie, uchwałą nr XXX/79/84 z dnia 9 lutego 1984 r. zmieniła nazwę ulicy Rzecznej na ulicę Stanisława Kowalskiego. ?Tam bowiem stoi jego dom rodzinny, tamtędy chodził codziennie do pracy w Liceum? ? tak m.in. uzasadniał stosowny wniosek sprawozdawca, ówczesny radny Czesław Waśkiewicz, kolejny dyrektor szkoły. To on właśnie i radna Janina Szczurska skutecznie popierali dezyderat prof. Stefana Fudaleja, doprowadzając rzecz do pomyślnego rezultatu. Potem już o wiele łatwiej było zrealizować następny projekt: 26 października 1985 roku podczas uroczystości 40?lecia istnienia Liceum na domu rodzinnym dyrektora Kowalskiego wmurowano tablicę pamiątkową ku jego czci. Stało się to dzięki bardzo życzliwej i konkretnej pomocy ówczesnego przewodniczącego Towarzystwa Przyjaciół Opoczna, Bronisława Stanka. Odsłonięcia dokonali: Józef Bryłka ? przewodniczący Miejsko?Gminnej Rady Narodowej, Maria Jędrzejewska ? przedstawicielka pierwszych maturzystów i nauczycielka języka polskiego, Czesław Waśkiewicz ? były dyrektor Liceum Ogólnokształcącego im. S. Żeromskiego.
Ku czci organizatora i pierwszego dyrektora Liceum Ogólnokształcącego w 1991 r. powstała praca magisterska zatytułowana ?Stanisław Albin Kowalski, pionier szkolnictwa średniego na ziemi opoczyńskiej?, której autorką jest Alina Świątek?Kaźmierczyk ? absolwentka Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Żeromskiego. Do wyboru tego tematu zainspirowały autorkę działalność Młodzieżowego Koła Tradycji Szkoły i zbiory Izby Tradycji Szkoły. Powstają również inne prace badawcze na temat życia i pracy prof. Stanisława Kowalskiego.
By ocalić od zapomnienia postać tego wybitnego pedagoga oraz wielkiego opocznianina ? Zespół Szkół Prywatnych przyjął w dniu 10 lutego 2006 roku imię prof. Stanisława Albina Kowalskiego.
Non omnis moriar ? nie wszystek umrę ? słowa Horacego w pełni możemy odnieść do profesora Stanisława Albina Kowalskiego.

Samorzad Uczniowski