Rodos

Wyspę o długości 80 km, szerokości do 40 km i powierzchni 1400 km2 zamieszkuje ponad 100 tysięcy ludzi. Większość z nich, ok. 60% ogółu ludności, mieszka w stolicy, noszącej tę samą nazwę. Pozostała ludność żyje w kilkunastu mniejszych miasteczkach i niewielkich wioskach przeważnie położonych wzdłuż 250-kilometrowego wybrzeża. Wnętrze Rodos jest, ze względu na górzyste ukształtowanie powierzchni, mniej zaludnione.
Najwyższym wzniesieniem jest, znajdująca się w zachodniej części wyspy, góra Ataviros (1216 m n.p.m.), u podnóża której położona jest większa miejscowość Embonas (ok. 1200 mieszkańców), uważana za centrum winiarstwa i produkcji znanego rodyjskiego wina "Emera".
Rodos pochwalić się może bogatą i burzliwą historią, sięgającą czasów starożytnych. Wyniki badań i znalezisk archeologicznych świadczą o zasiedleniu wyspy już w okresie późnego brązu. Odkryte ślady wskazują ma istnienie na Rodos ok. 1550?1410 lat p.n.e. osady portowej. Badania potgwierdzają zasiedlenie wyspy ok. 1000 roku p.n.e. W tym okresie założone zostały trzy doryckie miasta?państwa: Lindos, Kamiros oraz Ialissos, wchodzące w skład heksapolis i tworzące wspólnie silnie państwo (ok. 408 roku p.n.e.). Wspominane miasta zachowywały jednak własną odrębność w sprawach wewnętrznych.
W VI wieku p.n.e. wyspę zajęli Persowie. Dwa wieki później założona została stolica wyspy, czyli Rodos (408 rok p.n.e.), która szybko stała się centrum całej wyspy, jej handlu oraz ważnym ośrodkiem kultury hellenistycznej. Wyspa w tym czasie znajdowała się pod wpływami greckimi. U wejścia do portu Rodos wybudowany został olbrzymi posąg Heliosa, jeden z siedmiu cudów świata starożytnego, znany jako słynny Kolos Rodyjski.
Po zajęciu obszarów greckich przez Rzymian (ok. 146 roku p.n.e.), wyspa stała się częścią cesarstwa rzymskiego, a po jego rozpadzie przypadła Bizancjum (395 r.). W VII w. wyspę zajęli Arabowie. Następnie w końcu XI w. podbili ją Seldżucy. Podczas I wyprawy krzyżowej (1096?1099) powróciła ponownie pod zwierzchnictwo cesarstwa bizantyjskiego. Na początku XIV w. Rodos najechali joannici, kładąc ostateczny kres panowaniu na wyspie Bizancjum, tworząc na Rodos nową siedzibę zakonu.
Joannici, czyli Suwerenny Zakon Szpitalników św. Jana z Jerozolimy, z Rodos i Malty, zwani również szpitalnikami i kawalerami maltańskimi, wywodzili się z licznych średniowiecznych katolickich bractw i zakonów rycerskich utworzonych na Bliskim Wschodzie podczas pierwszych wypraw krzyżowych. Historia powstania zakonu sięga nieformalnego bractwa założonego jeszcze przed I wyprawą krzyżową przy szpitalu św. Jana Chrzciciela przez mieszczan włoskiego miasta?państwa Amalfi i związanego z nim bł. brata Gerarda. Podczas pierwszej wyprawy krzyżowej bractwo przekształciło się w zakon rycerski o międzynarodowym charakterze i uznane zostało przez papieża Paschalisa II (1113 r.).
W założonym przez krzyżowców Królestwie Jerozolimskim joannici odpowiedzialni byli za bezpieczeństwo wewnętrzne państwa. W tym celu zbudowali mnóstwo warowni i zamków w Palestynie, łącznie ze szpitalem?warownią Margat, która pełniła później rolę głównej siedziby zakonu na Bliskim Wschodzie. W XII w. zakon posiadał mnóstwo przywilejów i dóbr położonych w różnych zakątkach Europy, zarządzanych siecią komandorii. Jedna z komandorii zakonu była również w średniowiecznej Polsce.
Po zdobyciu Jerozolimy przez Mameluków, główny szpital joannitów przeniesiony został do Akki, a siedziba zakonu do Margat (obecnie Syria). Upadek państwa krzyżowców w Palestynie spowodował odejście joannitów wraz z templariuszami na Cypr (1291 r.).
Wkrótce po kasacji zakonu templariuszy (1312 r.), joannici przejęli większość posiadałości tego zakonu, co spowodowało znaczny wzrost potęgi i znaczenia joannitów. Z obawy przed niepewną przyszłością na Cyprze, szpitalnicy urządzili najazd na bizanzyjski Rodos. Wyspę podbili i zajęli, tworząc na jej terenie nową siedzibę zakonną i państwo Kawalerów Rodyjskich (1309 r.). dla obrony zagarniętych dóbr rozpoczęli budowę warowni, zamków i fortyfikacji. Wyspiarski charakter państwa zakonnego spowodował, że zakonni rycerze zmuszeni byli zająć się budową okrętów. Posiadanie własnej flotylli zapewniło im nie tylko niezbędną ochronę wyspy, ale też kontrolę handlu we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego.
Kawalerowie Rodyjscy szybko stali się potęgą morską i ważnym partnerem handlowym zamożnych miast włoskich, zwłaszcza Wenecji. Godziło to oczywiście w interesy coraz silniejszego imperium osmańskiego. Turcy starali się bowiem całkowicie kontrolować handel w pobliżu własnego wybrzeża.
Zakon joannitów od czasów krzyżackiego podboju Palestyny posiadał charakter międzynarodowy. Zrzeszał rycerzy katolickich bez względu na narodowość. Bracia pochodzili z różnych zakątków Europy. Rozdzieleni byli do ośmiu głównych grup narodowościowo?terytorialnych zwanych potocznie "językami" (mowami): Prowansja, Owernia, Francja, Anglia, Włochy, Niemcy, Aragonia i Kastylia. Każda z grup rycerskich miała własny szpital (zajazd, gościniec) urządzony w uliczce Rycerskiej (Ippoton) w pobliżu Pałacu Wielkiego Mistrza, głównej siedziby zakonu. Poszczególne grupy rycerskie odpowiedzialne były za obronę wyznaczonej części fortyfikacji co powodowało wzajemną rywalizację i konkurencję, ale jednocześnie wywoływało niesnaski i osłabiało jedność zakonu.
Sprzeczność interesów związanych z kontrolą handlu morskiego na Morzu Śródziemnym prowadziła do kolejnych tureckich prób pokonania joannitów i opanowania ich siedziby w Rodos. Jednak dopiero czwarta wyprawa na wyspę, podjęta w połowie 1522 roku przez Sulejmana II Wspaniałego, zakończyła się sukcesem. Po blisko półrocznym oblężeniu twierdzy Rodos joannici ulegli i poddali się Turkom. W uznaniu męstwa i waleczności obrońców, wspaniałomyślny sułtan darował ocalałym w walce rycerzom życie i wolność. Pozwolił im też na opuszczenie wyspy okrętami wraz z bronią i sprzętem oddając przy tym honory wojskowe.
Po siedmiu latach tułaczki po morzu cesarz Karol V pozwolił w 1530 roku osiedlić się joannitom na Malcie. Tutaj ponownie założyli szpital, warownię i urządzili port, z którego wypływali na morze przeciwko Turkom.
Po odejściu joannitów wyspa dostała się 1 stycznia 1523 pod władzę tureckiego sułtana. Prawie czterowiekowe panowanie Turcji zakończyła wojna włosko?turecka (1911?1912), w wyniku której Rodos, wraz z pozostałymi wyspami Dodekanezu, znalazł się w rękach Włochów, co potwierdził Traktat Lozański (1923 r.), na mocy którego doszło do wymiany ludności między Grecją i Turcją.
Włosi przyczynili się do rozwoju i modernizacji wyspy. Przeprowadzili odbudowę, renowację mnóstwa pamiątek historycznych, nie tylko miejscowych, ale też pochodzących z innych wysp Dodekanezu. Zmodernizowali infrastrukturę. Zbudowali ujęcia wody, wodociągi, elektrownię, lotniska i inne urządzenia techniczne. W ramach opieki zdrowotnej urządzili szpital, placówki zdrowia. Ograniczyli panującą na wyspie malarię. Wybudowali liczne budynki użyteczności publicznej, urządzili uzdrowisko (Kalithea). Zajęli się odnową zabytków, odbudową i renowacją Pałacu Wielkiego Mistrza.
Włosi władali wyspą do połowy września 1943 roku, gdy po kapitulacji Włoch garnizon na Rodos był zaatakowany i pacyfikowany przez niemieckie oddziały gen. Ulricha Kleemanna. Jednocześnie rozpoczęła się hitlerowska okupacja wyspy, podczas której przeprowadzona została deportacja ok. 2000 tysięcy żydowskich mieszkańców Rodos. Większość z nich zginęła w obozach koncentracyjnych.
W 1947 roku, zgodnie z postanowieniami pokoju paryskiego, Rodos wraz z całym Dodekanezem oddany został rządowi Grecji.
Współczesny Rodos żyje głównie z turystyki. Wyspa posiada liczne ośrodki turystyczne znajdujące się przede wszystkim w północnej i wschodniej części wyspy (miasto Rodos, Faliraki, Kalithea, Lindos). Drugą najważniejszą dziedziną gospodarki jest rolnictwo. Dobrze rozwinięta jest uprawa zbóż, tytoniu, winorośli, oliwek, sezamu, drzew cytrusowych, figowców, winorośli i bawełny. Mieszkańcy centralnej części wyspy zajmują się hodowlą kóz i owiec. Zachowało się tradycyjne rybołówstwo i połów gąbek na wybrzeżach wyspy. Wielu mieszkańców wyspy zajmuje się rzemiosłem artystycznym i produkcją pamiątek. Wyspa słynie także z produkcji wina.
Waldemar Ireneusz Oszczęda

Autor z ulicznym grajkiem z tradycyjnym baglamas



Brama twierdzy Joannitów



Gaj oliwny



Znak i dewiza joannitów