tygodnik opoczyński
Baza firm
 
Ciekawostki

  Przywoływki dyngusowe

 
W innych regionach


W całej Polsce Poniedziałek Wielkanocny jest przede wszystkim dniem wesołości i swawoli. Szaleńcze zabawy zaczynały się niegdyś już w nocy, z niedzieli na Poniedziałek Wielkanocny ? zwanej też diabelską nocą. Wypuszczano więc bydło z obór, wyciągano na kalenice dachów części wozów, narzędzi gospodarskich, tarasowano drogi powywracanymi płotami, zatykano kominy itd. Do pobożnych zaś praktyk należało wczesne wyjście w pole i pokropienie ziemi święconą wodą, kreślenie znaku krzyża, modlitwa i zatykanie w zagon krzyżyka wykonanego z palmy wielkanocnej. Najważniejszym jednak zwyczajem Poniedziałku Wielkanocnego był i pozostał do dzisiaj dyngus, zwany też śmigusem, śmigurtem lub śmigustem, czyli wielkim oblewaniem pod znakiem świętego Lejka, jak żartobliwe go nazywano. Pierwsze wzmianki o dyngusie pochodzą z XV wieku, a są to zakazy kościelne zabraniające zwyczaju pogańskiego, co się zwie dyngus. Dyngus oparł się jednak tym zakazom i przetrwał do dnia dzisiejszego.
Na Kujawach zachował ciekawy, bardzo rozbudowany zwyczaj, znany pod nazwą ?przywoływek dyngusowych?, ?wywoływek?, ?wołanek?, ?wywołanek? lub ?krzyków? (ta ostatnia na Kujawach wschodnich), które rozpoczynały się już wieczorem w Niedzielę Wielkanocną. Przez wieś ruszał pochód wraz z orkiestrą i zmierzał na centralny plac wsi. Tam zaczynano głosić wierszowane oracje na cześć dziewcząt mieszkających pod kolejnymi numerami, sławiono ich cnoty i zalety oraz obwieszczano, ile wody przeznaczy się nazajutrz do oblania której panny i kto będzie jej wybawicielem. Przywoływki dotyczyły również kawalerów, których rekomendowano na mężów lub, przeciwnie, wyśmiewano ich wady i przepowiadano dozgonne starokawalerstwo.
Narzeczone chłopców kierujących tą zabawą mogły liczyć na łaskawe traktowanie, gdyż przywoływano je np. w ten sposób: W drugiej chacie wedle dwora jest tam jedna dziewka młoda, co nazywa się Jagoda ? chędożno, nadobno, do ludzi podobno, a niech się nie boi, kiedy Jasiek za nią stoi, bo dla ji urody starczy trzy garczki wody.
Innym pannom okazywano mniej względów: Jest tu Marianna jak kopa siana, krowy się bojąca, ale chłopa pragnąca, izby nie wymiecie, po kolana śmiecie, a jak chleb upiecze, to pod skórą kot ogon przewlecze ? za karę dostanie sześć wiader wody!. Nie była to sympatyczna charakterystyka, ani też miła zapowiedź, ale dziewczyny wolały usłyszeć od ?przywoływaczy? nawet coś takiego, niż nie usłyszeć o sobie nic, bo jak pisał Oskar Kolberg: Ta jednak, której imię wcale przy śmigusie nie jest wymienionym, choćby nawet z najgorszej była przedstawiona strony, ma to sobie za wielkie ubliżenie i wyraźną dla swej osoby pogardę.
A nazajutrz od samego świtu lany poniedziałek jak kraj długi i szeroki ociekał wodą. Najdramatyczniej sytuacja wyglądała wśród chłopskich opłotków. Rozgrywały się tam istne bitwy wodne. Najdramatyczniej sytuacja wyglądała wśród chłopskich opłotków. przeważnie w pobliżu karczmy lub studni. Lano na dziewczęta po kilka wiader lodowatej wody, często jeszcze śpiące wrzucano do rzeki lub stawu. Dziewczyny niby to uciekały i zamykały się w obawie przed wodą, ale skrycie marzyły o oblaniu, bo to wróżyło szybkie zamążpójście. Zostać oblaną nic przyjemnego ani zdrowego, ale spędzić cały dyngus w suchym przyodziewku to jeszcze gorzej ? po prostu wstyd ? oznaczało brak powodzenia. Dlatego niejedna panna sama na siebie wylewała wodę, bo prawdziwym despektem dla panny, świadczącym o braku powodzenia, było zignorowanie jej przez śmigurciarzy w lany poniedziałek.
Przywoływki zachowały się do dziś w inowrocławskiej dzielnicy Szymborze, kontynuowane od 1834 roku przez Klub Kawalerów. A oto fragmenty zapisów z Księgi Stowarzyszenia Klubu Kawalerów w Szymborzu:
?A teraz prosimy szanowne panie i szanownych panów, aby nam nie przeszkadzali i w spokoju wysłuchali tego, co nastąpi. A która z pań nie będzie zadowolona, niech sobie przypomni zaszły rok, czy przypadkiem na to nie zasłużyła (?)?
?U pana Adamiaka jest panienka Władzinka ? dla niej miskę wody, 5 tabakierów do zażywania i kupę chrustu do podrapania (?)?
?Pod numerem 58 jest panienka Pelasia ? Bałtyk wody i furę żużli z fabrycznej kuźni (?)?.
?Pod numerem 79 mieszka Tereska. Potrzeba dla niej trzy faski wody. Niech śpi, niech się nie boi, bo za nią Bogdan stoi. Ten ją wykupi. Ten się co kwartał goli, bo go broda boli ? pustelnik szymborski (?)?.
Na zakończenie dzisiejszej uroczystości przypominamy wam panienki, że dyngus w myśl uchwały Komitetu Kawalerskiego rozpoczynamy o godz. 6 rano. Przypominamy, byście się nie kryły po kątach, ale w spokoju drzwi otwierały i czekały na pokropienie wodą komitecką (?).
Co ważne, kultywowane nadal w Szymborzu tradycje nie są nigdy odtwarzane np. na festiwalach folklorystycznych, a wyłącznie w autentycznym miejscu i czasie, za co Stowarzyszenie Klubu Kawalerów otrzymało w 2004 roku Honorową Nagrodę im. Oskara Kolberga.
Opr.: erg






Dyngus u ludu w Miechowskiem





Michal Elwiro Andriolli, Śmigus dingus 1882 (źródło: Wikimedia Commons)


erg   

Artykuł ukazał się w wydaniu nr 14 (769) z dnia 6 Kwietnia 2012r.
 
Kontakt z TOP
Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Biuro ogłoszeń
oglotop@pajpress.pl

Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Dział reklamy
tel: 44 754 41 51

Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Redakcja
tel: 44 754 21 21
top@pajpress.pl
Artykuły
Informator
Warto wiedzieć
Twój TOP
TIT - rejestracja konta Bądź na bieżąco.
Zarejestruj konto »