Poradnik Oszusta

Gdy idziemy do wróżki, astrologa a nawet psychoterapeuty, to oczekujemy otrzymania rzetelnej wiedzy o nas. Zaskakująco łatwo jest jednak człowieka zmylić i powiedzieć mu coś, co uzna za prawdę?

Grafolog?jasnowidz
Wyobraź sobie, że ktoś wnikliwie wpatruje się w kartkę z twoim charakterem pisma i zaczyna na tej podstawie mówić:
Jesteś indywidualistą, choć nie zawsze to ujawniasz. Zależy ci na tym aby inni ludzie cię lubili. Czasem bywasz wobec siebie krytyczny. Inni ludzie mogą tego nie zauważać, ale w wielu sytuacjach odczuwasz niepewność i wahanie. Lubisz towarzystwo, ale potrafisz dobrze czuć się w samotności? i tak dalej.
Po takim pokazie wiele osób powie i dojdzie do wniosku, że ma do czynienia z grafologiem. Tymczasem spotkali szarlatana. Powyższy opis osobowości pasuje bowiem do niemal wszystkich ludzi, niezależnie od ich charakteru pisma. Większość z nas uważa się za indywidualistów, bywa krytyczna wobec siebie, czasem lubi samotność itp.
Tę ogólną wiedzę na temat człowieka wykorzystują zresztą nie tylko horoskopy czy indywidualne przepowiednie, ale także przeboje muzyczne. Często słyszymy tekst piosenki, która jakby była o mnie właśnie dlatego, że mówi o przeżyciach, które są udziałem większości ludzi. Przykładem niech będzie przebój Leonarda Cohena ? In my secret life.

Trzy zasady
Aby oszukana diagnoza, była bardziej wiarygodna, powinna też zawierać konkretne, szczegółowe informacje, na przykład (np. Masz bliznę na lewej nodze albo Lubisz dzięcioły). Jeśli ktoś ze skupieniem wpatruje mi się w oczy i potem mówi nagle masz bliznę po wypadku na lewej nodze a ja naprawdę mam tę bliznę, to będę skłonny uznać to za dowód jasnowidzenia?
Tymczasem badania psychologów pokazały, że zaskakująco wiele szczegółowych informacji pasuje do zaskakująco dużej ilości ludzi! Ze zdaniem masz bliznę na lewej nodze zgadza się jedna trzecia z nas (jaka zaś może być inna jej przyczyna niż wypadek?). Śniłeś tej nocy o bliskiej osobie to zdanie, z którym zgodzi się też co trzecia osoba. Prawie połowa powie, że to prawda jeśli usłyszą, że W twojej rodzinie jest osoba o imieniu Jan lub Bliska ci osoba ma kłopoty z ciśnieniem.
Te zdania są prawdziwe, ponieważ imię Jan, niektóre choroby i nawyki są bardzo rozpowszechnione. Nogi są najbardziej narażone na uraz podczas chodzenia, biegania, jeżdżenia na rowerze itp.

Zasada pochlebstwa
Większość ludzi chce o sobie myśleć jak najlepiej. Zależy nam na wysokiej samoocenie. To zdrowy odruch. Dlatego jeśli ktoś mówi o nas rzeczy pozytywne, będziemy bardziej skłonni uznać je za prawdziwe.
Masz wiele niewykorzystanych talentów. Jesteś osobą o niezależnym myśleniu, nie wierzysz we wszystko, co powie nawet największy autorytet, ale nauczyłeś się, że nie zawsze warto ujawniać to, co się naprawdę myśli.
Za prawdę uznamy też te stwierdzenia, które podsuwają nam usprawiedliwienia dla naszych wad: Twoje życie nie było usłane różami, musiałaś borykać się z wieloma przeciwnościami losu, które jednak cię nie złamały itp.
Te trzy zasady (nienachalne pochlebstwa, trochę szczegółów i ogólne stwierdzenia) wystarczą, aby sformułować diagnozę osobowości (np. w horoskopie), którą większość ludzi uzna za wnikliwą.