Patron wiosennych zasiewów i sekretarek

Św. Marek piszący ? ikona koptyjska

Doprawdy trudno znaleźć bezpośredni związek żywota świętego Marka Ewangelisty, którego Kościół wspomina 25 kwietnia, z bogactwem prognoz i wierzeń, jakie z jego osobą związała nasza tradycja ludowa.
Przedstawmy najpierw samego świętego. Dzieje Apostolskie (Dz 12, 12) wspominają go jako ?Jana zwanego Markiem?, bo tak naprawdę miał na imię. Był Palestyńczykiem, imienia jego ojca nie znamy, matka Maria pochodziła z Cypru. To w domu jego matki spotykała się pierwsza wspólnota chrześcijan w Jerozolimie, tamże w Wieczerniku Jezus spożył z apostołami ostatnią wieczerzę. Jest również możliwe, że do matki Marka należał też ogród Getsemani na Górze Oliwnej. Marek znał pierwszych uczniów Jezusa i prawdopodobnie był świadkiem aresztowania Jezusa w Ogrodzie Oliwnym. Tylko w jego ewangelii pojawia się tajemniczy młodzieniec, który owinięty prześcieradłem skradał się za pojmanym Jezusem. Zauważony przez służbę świątynną uciekł, zostawiając prześcieradło w rękach pachołka (Mk 14, 15). Był za młody, by odgrywać wtedy jakąś rolę. Jego czas nadszedł później, gdy został uczniem świętego Piotra, a następnie odbył kilka podróży misyjnych ze świętym Pawłem. Towarzyszył też tym apostołom w Rzymie, gdzie przed 60 rokiem napisał swoją ewangelię. Była ona wiernym streszczeniem mów świętego Piotra o nauce i czynach Jezusa, spisanym na prośbę gminy rzymskiej z przeznaczeniem dla nawróconych Greków i Rzymian.
Według tradycji święty Marek miał założyć gminę chrześcijańską w Aleksandrii w Egipcie i tam za panowania cesarza Nerona lub Trajana poniósł męczeńską śmierć. Ciało męczennika zostało pochowane przez chrześcijan najpierw w Bukoles, później przeniesiono do Aleksandrii, a około 820 roku do Wenecji, gdzie na cześć ewangelisty zbudowano świątynię, na miejscu której dziś znajduje się słynna katedra świętego Marka.
Kościół zachodni wspomina go 25 kwietnia. I w tej dacie należy chyba szukać powiązania tradycji ludowych z jego osobą. Od VII wieku w Rzymie, a potem w innych krajach, 25 kwietnia każdego roku w odbywały się procesje do krzyży i kapliczek przydrożnych, proszące świętego o dobre urodzaje.
W polskiej tradycji ludowej święty Marek jest patronem wiosennych zasiewów. Nic dziwnego, bowiem jego dzień przypada w środku ostatniej dekady kwietnia, kiedy to wiosna powinna być już w pełni, jak również zakończone siewy zbóż jarych i większości innych roślin rosnących na polu i w ogrodzie. Kto zwlekał z tymi pracami, ten już nie bardzo może spodziewać się dobrych plonów. Żartobliwie tak to ujmowano:
Na świętego Marka siej lepiej bób do garnka.

Inne przysłowia jednak przypominały:
Na świętego Marka sieje się ostatnia jarka.
W dzień świętego Marka sieje się tatarka.
Na świętego Marka ostatni groch i jarka.
Na świętego Marka późny owies, ranna (wczesna) tatarka.

Jako patron wiosennych zasiewów co roku w dniu 25 kwietnia:
Chodzi Marek po folwarku, rachuje zagony, który dobrze zasiony,

a także błogosławi oziminom:
Święty Marek wyszedł na pole, ogląda żytko, czy wzeszło wszytko.

Lud miał go również za orędownika sprawach pogody: Gdy na Marka deszcz pada, to siano przepada, bo: Gdy deszcz w święty Marek to ziemia jak skwarek.

W wielu regionach Polski, zwłaszcza na Śląsku, dzień świętego Marka obchodzony był jako święto rolników. W wigilię tego dnia poszczono, aby zaskarbić sobie łaskę świętego, który mógł wpływać na przyszły byt rodziny. Tego dnia wstrzymywano się od prac polowych, by nie rozgniewać świętego i aby pioruny nie spaliły upraw. Pola okrążano w uroczystej procesji w intencji pomyślnego wzrostu zbóż i przyszłych obfitych plonów. Na Mazowszu rolnicy przychodzili gromadnie do kościoła na mszę, a gospodynie składały na ołtarzu ofiary z jajek i słoniny w intencji urodzaju i pomyślności w hodowli. Po nabożeństwie wszyscy szli z procesją na cmentarz.
Dzień świętego Marka uważano również za święto wołów, które strojono w kwiaty, zioła i zielone gałęzie, po czym pędzono pod kościół, aby ksiądz je pobłogosławił. Nie zakładano im uprzęży, bowiem obawiano się, że zwierzętom od jarzma będzie się ścierać kark i szyja. Wierzenie to związane było ze sposobem, w jaki męczono świętego Marka. W Wielkopolsce uchodzi on za opiekuna zbóż i roślin okopowych,
Przysłowie ludowe przestrzegało też:
Gdy na świętego Marka Wielkanoc przypada, cały świat zawoła biada.

Wyjaśnić należy w tym miejscu, że dzień 25 kwietnia jest najpóźniejszym możliwym terminem świąt wielkanocnych wynikającym z reguły ustalonej na Soborze Powszechnym w Nicei w 325 roku. Taka sytuacja nastąpi dopiero w 2028 roku.
Łatwiej natomiast uzasadnić uznanie świętego Marka Ewangelisty za patrona sekretarek i asystentek ? zawodów, które dopiero w ostatnich dziesięcioleciach zyskały nową rangę. Przypominamy, że był on uczniem a potem tłumaczem świętego Piotra (znał doskonale język aramejski i grecki), towarzyszył też w podróżach misyjnych świętym Barnabie i Pawłowi. Jak wyglądała służba wobec pierwszego pośród apostołów, niewiele wiemy. Tekst ewangelii pokazuje jednak, że Marek był sługą absolutnie wiernym. Jego kryterium wierności opierało się na prawdzie i jej sługą był ostatecznie. Jego ewangelia miała być wiernym echem katechezy świętego Piotra. Mówi się dziś, że Ewangelia Markowa właśnie dlatego przekazuje tak wiele szczegółów z życia świętego Piotra, odsłaniających jego słabości, bo Marek posłusznie zapisał to, co Piotr sam chciał, by w imię wierności prawdzie zostało zachowane. To przykład służby, której ostatecznym wyznacznikiem nie jest upiększanie lecz niekłamany przekaz rzeczywistości.
Święty Marek Ewangelista jest też opiekunem pisarzy i notariuszy, murarzy i budowniczych, hodowców bydła, wikliniarzy i szklarzy, wielu miast, przede wszystkim Wenecji i Bergamo, wyspy Reichenau oraz Albanii i Egiptu. Wzywany jest w czasie burzy i gradobicia, a także w prośbach o dobrą pogodę i dobre żniwa oraz w razie nagłej śmierci.
Zebrał: erg