Magiczna gromnica

O Panno Prześliczna Gromniczna
Po ogień Twój święcony
Wiszący nad woskiem gromnic
Przez kolący i wyjące wilki
Idę bez wszelkiej obrony?
(K. Iłłakowiczówna "Wilk gromniczny")

2 lutego przypada jedno z najdawniejszych świąt chrześcijańskich ? święto Ofiarowania Pańskiego (tradycyjnie zwane świętem Matki Boskiej Gromnicznej). W tym dniu podczas nabożeństw święci się duże woskowe świece, zwane gromnicami.
Powszechnie gromnica kojarzy się z ostatnim etapem życia, bo zapalano ją zwykle podczas obrzędu namaszczenia chorych, by z jej światłem lżej było człowiekowi odchodzić z tego świata. Nie było to jednak jedyne przeznaczenie tej świecy. Gromnicy przypisywano w całej Polsce działanie dobroczynne i wielką siłę magiczną, przede wszystkim moc poskramiania burz i piorunów, ale również odwracania klęsk żywiołowych i wszelkiego zła. Wierzono, że płomień gromnicy broni ludzi i ich stada przed wilkami, złymi duchami, odwraca czary i złe uroki, niweczy choroby i skraca męki konających.
Po poświęceniu w kościele zapalone gromnice starano się donieść z płomieniem do domu ? miało to zwiastować zgodę i miłość w rodzinie. Jeśli gromnica zgasła po drodze, zapowiadało to śmierć kogoś z domowników. Jeśli natomiast w tym czasie trzy krople wosku spadły na rękę, była to pomyślna wróżba. Podczas niesprzyjającej pogody gromnicę zapalano dopiero w obejściu ? pochylenie płomienia gromnicy w stronę drzwi oznaczało, że w ciągu roku ktoś odejdzie z tego domu. Z zapaloną gromnicą gospodarz obchodził dom i zabudowania dookoła, klękając na każdym progu, aby złe moce nie miały przystępu do domu. Płomieniem gromnicy kopcono lub wypalano znak krzyża na głównej belce stropowej, a od jej płomienia zapalano wszystkie domowe ognie ? w kuchni, piecu, w lampce oliwnej przed świętym obrazem. Z płomienia gromnicy wróżono o pogodzie: Gdy z gromnicy ciecze, zima jeszcze się powlecze. Skwiercząca gromnica zapowiadała burzowy rok.
W niektórych rejonach Polski gospodarze błogosławili gromnicą dobytek w stajni, chlewie i oborze, a kawałek gromnicy obciętej od spodu dawali psu, by dobrze pilnował obejścia. Na Podlasiu płomieniem świecy opalano dzieciom końce włosów, aby ustrzec je przed chorobami uszu. Z gromnicą wychodzono przed dom, gdy w mroźne lutowe noce słychać było wycie wygłodniałych wilków podkradających się pod ludzkie zagrody. Latem podczas burzy z piorunami stawiano zapaloną gromnicę w oknie lub na stole, przy którym gromadzili się domownicy.
Dziś nie grożą nam wilki, mamy piorunochrony, a gromnice często traktowane są jako domowy rekwizyt, przechowywany w szafie razem z świecami od chrztu i pierwszej komunii dzieci. Może jednak warto od czasu do czasu wyciągnąć je z tych zakamarków. Ileż wspomnień rodzinnych mogą przywołać.
Opr.: jerg