Letnie przesilenie

Oświetlenie Ziemi przez Słońce w dniu przesilenia letniego na półkuli północnej (Źródło: Wikipedia)

Wprawdzie już od początku czerwca mamy meteorologiczne lato, co zresztą potwierdza prawie letnia pogoda, ale wszyscy czekamy na letnie przesilenie, kiedy rozpocznie się to prawdziwe, astronomiczne lato. Przesilenie letnie to moment maksymalnego wychylenia osi obrotu Ziemi w kierunku Słońca, gdy biegun północny jest bliżej Słońca niż południowy. Zachodzi to około 21 czerwca. Dzień przesilenia jest najdłuższym dniem w roku, w którym cień padający w południe jest najkrótszy w roku (dotyczy tylko obszarów półkuli północnej na północ od zwrotnika Raka). Noc jest wówczas najkrótsza. W momencie przesilenia letniego cała północna strefa podbiegunowa jest oświetlona Słońcem (dzień polarny), w południowej panuje noc polarna.
Letnie przesilenie wyznacza początek lata astronomicznego i kończy astronomiczną wiosnę. W tym roku nastąpi to w czwartek, 21 czerwca o godz. 01:09 CEST (CEST ? Central European Summer Time, czyli czas letni obowiązujący w Polsce, UTC ? Universal Time, CEST=UTC+2 godziny). Za kilka dni nastąpi więc najkrótsza tegoroczna noc, z 20 na 21 czerwca, najdłuższym dniem 2012 roku będzie środa, 20 czerwca.
Tabelka przedstawia godziny wschodu i zachodu słońca w najdłuższym dniu 2012 roku w niektórych miejscowościach ? na północy, południu i w centrum Polski.

Wschód Zachód Długość dnia
Hel 4:08 21:25 17h 17min
Warszawa 4:14 21:01 16h 47min
Opoczno 4:21 20:58 16h 37min
Zakopane 4:34 20:50 16h 16min

Na krańcu Polski najdalej wysuniętym na południe (szczyt Opołonek) dzień trwać będzie 16 h 12 min, natomiast na brzegu morskim w Jastrzębiej Górze ? najdalej wysuniętym na północ krańcu Polski dzień ten potrwa o ponad godzinę dłużej (17 h 20 min). Podczas przesilenia noc trwa tam tylko 6 godzin i 40 minut.
Letnie przesilenie od tysiącleci było momentem pilnie obserwowanym i godnym szczególnej czci przez wszystkie cywilizacje i społeczności. Najbliższą naszej tradycji jest kupalnocka ? jedna z najdawniejszych uroczystości obchodzonych w czasie przesilenia letniego na obszarach zamieszkiwanych przez ludy słowiańskie, germańskie i celtyckie ? święto ognia, wody, słońca i księżyca, urodzaju, płodności, radości i miłości.
Należy jednak przypomnieć, że, wbrew częstemu przekonaniu, wprowadzona wraz z procesem chrystianizacji noc świętojańska (23 na 24 czerwca) nie jest najkrótszą nocą w roku ? przesilenie letnie ma miejsce wcześniej, w nocy z 21 na 22 czerwca. Pierwotnie to właśnie wówczas rozpalano ogniska, bawiono się i m.in. pleciono wianki. Kościół, zauważając przywiązanie ludności do tych praktyk, postanowił połączyć niektóre zwyczaje z tradycją chrześcijańską i tym samym przekonać poddanych do obrzędowości religijnej, związanej z kultem Jana Chrzciciela, któremu poświęcony został dzień 24 czerwca.
Warto przy tej okazji przypomnieć służący do obserwacji astronomicznych a wywodzący się z okresu neolitu obiekt, który został w 1968 roku wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury i Natury UNESCO.
Pośród łąk równiny Salisbury w południowej Anglii w odległości 13 km od miasta Salisbury w hrabstwie Wiltshire znajduje się kamienny krąg Stonehenge, jedna z najsłynniejszych europejskich budowli megalitycznych. Kamienny krąg otacza wał i fosa o długości 114 m. Kamienie w kręgu Stonehenge są zorientowane względem Słońca i Księżyca, co sugeruje, że zbudowano je, by świętować dzień przesilenia letniego albo też za jego pomocą wyznaczać pory roku. Są też poglądy, że Stonehenge mogło być używane do przewidywania zaćmień. Znaczenie tych zadziwiających konstrukcji nadal pozostaje głęboką tajemnicą.
Co roku tysiące ludzi pielgrzymuje do Wiltshire, żeby świętować letnie przesilenie w Stonehenge. Punktem kulminacyjnym obchodów jest wschód słońca. Świętowanie w Stonehenge z ideowym neopogaństwem niewiele ma wspólnego. Ruchy neopogańskie, a potem New Age, wskrzesiły wprawdzie tradycję obchodów letniego przesilenia, ale ? zdaniem sceptyków ? sama uroczystość to raczej zwykły spęd i kolejna okazja do zabawy niż mistyczne przeżycie.
Dawne celtyckie tradycje na Wyspach po latach uśpienia odżyły wraz z popularnością neopoganizmu w XIX wieku, a potem New Age i neodruidyzmu w wieku XX. Jednak bardziej niż chęć utrzymania ich przy życiu kultywuje je chęć ludzi do zabawy. To samo można chyba powiedzieć o imprezach organizowanych współcześnie u nas?
Zebrał: erg