Khmerzy witają 2556 rok!

Tegoroczny śmigus?dyngus ? nieodłączny element naszej tradycji wielkanocnej ? mamy już na szczęście za sobą. Na dobrą sprawę ? świąteczna aura nie sprzyjała większym szaleństwom w tym zakresie. Ale nic straconego. Kto ma ochotę poszaleć, niech jeszcze w tym tygodniu leci do Kambodży, Sri Lanki, Laosu lub Tajlandii ? w najbliższą sobotę rozpoczyna się tam trzydniowe powitanie nowego roku buddyjskiego, które kończy się w poniedziałek laniem wody w niewyobrażalnych wprost ilościach. Ci z naszych rodaków, którzy mieli okazję w nim uczestniczyć twierdzą, że nasz śmigus?dyngus to ?małe piwo? wobec tego, co dzieje się w krajach południowo?wschodniej Azji. U nas jednak rzadko o tej porze roku bywają temperatury powyżej 30 stopni?

Zamieszkujący te kraje Khmerzy kultywują tradycje skrapiania się nawzajem wodą. O poranku zrasza się twarze, po południu ? klatkę piersiową, zaś wieczorem ? nogi. Poza tym popularne jest oblewanie się wodą barwioną na różne kolory symbolizujące różnorodność barw i odcieni życia.
W Kambodży nie ma ściśle ustalonych dat poszczególnych uroczystości, święta są ruchome i obchodzi się je według kalendarza księżycowego. Gdy nadchodzą święta, a jest ich więcej niż gdziekolwiek na świecie, nie pracują banki, ministerstwa, ambasady, biura itp. Warto o tym pamiętać planując podróż.
Kalendarz tybetański opiera się na fazach księżyca i nie daje się przenieść bezpośrednio na kalendarz gregoriański, ponieważ co roku, w wyniku precyzyjnych obliczeń astrologicznych, różne dni cyklu w różnych miesiącach zostają lub zdublowane. Dlatego np. dziesiąty dzień po nowiu (liczony na podstawie naszego zachodniego kalendarza) nie zawsze odpowiada dziesiątemu dniu danego miesiąca księżycowego, może być dniem ósmym lub jedenastym, jeśli przed nim jakiś dzień wypadł lub został zdublowany.
Jedną z konsekwencji tego systemu jest fakt, że daty buddyjskich świąt i rocznic w kalendarzu tybetańskim są ruchome. Tylko niektóre rocznice, związane z wielkimi współczesnymi lamami, obchodzone są według kalendarza zachodniego. Oficjalnie więc rok zaczyna się w tych krajach tak jak wszędzie, czyli 1 stycznia. W Kambodży są w równoległym użyciu dwa kalendarze: międzynarodowy kalendarz gregoriański ? mający zastosowanie państwowe, oficjalne i urzędowe (święta państwowe są określane według tego kalendarza) i tradycyjny kalendarz khmerski zwany Chhankitek ? służący głównie do celów religijnych.
Era buddyjska określana symbolem B.E. rozpoczyna się od daty śmierci (a raczej osiągnięcia stanu nirwany) przez Buddę w 544 roku p.n.e. Istnieje pewien wzór na obliczenie roku buddyjskiego mając na uwadze właśnie tę datę i aktualny rok w kalendarzu gregoriańskim (AD):
AD (anno domini) + 544 = B.E., czyli: 2012+544=2556.
By przeliczyć datę z ery buddyjskiej na chrześcijańską należy odjąć od ery buddyjskiej 544 lata. Warto pamiętać, że tradycyjnie AD zmienia się w styczniu, zaś B.E. w kwietniu, ponadto mniej więcej na przełomie stycznia i lutego obchodzi się w Kambodży chiński Nowy Rok, zatem hucznym noworocznym zabawom nie ma końca.
Kalendarz buddyjski jest popularny na całym kontynencie Azji Południowo?Wschodniej, poza Kambodżą, także w Laosie, Tajlandii, Birmie i Sri Lance. Tradycyjny rok buddyjski zaczyna się w połowie kwietnia. W Tajlandii i Kambodży nosi on nazwę Songkran, w Laosie ? Pimai Lao, a w Republice Sri Lanki ? Puthandu. We wszystkich tych krajach jest radosnym i żywiołowym świętem.
Kambodżański Nowy Rok był niegdyś świętowany w listopadzie albo w grudniu. W czasach Angkoru w XIII wieku król Suriyarvarman II (albo Jayarvarman VII) przeniósł khmerski Nowy Rok na kwiecień. Przeważająca większość Khmerów to rolnicy. Okres od listopada do marca to dla nich najważniejszy i najbardziej wytężony czas pracy, związany z uprawą ryżu. Najlepszym miesiącem do świętowania jest więc kwiecień, kiedy to ludność po żniwach ma więcej wolnego czasu. Świętowanie trwa trzy dni. Obchody mają pewien utrwalony tradycją porządek:
Pierwszy dzień khmerskiego Nowego Roku nazywa się Moha Songkran. Tego dnia na ziemię trafia nowy bóg, który przez rok będzie urzędował jako obrońca świata. Aby go przyjąć, ludzie czyszczą i ozdabiają swoje domy. Każdy dom przygotowuje się na przyjście nowego boga indywidualnie. Każda khmerska rodzina składa także różnego rodzaju ofiary przed wizerunkiem Buddy: świeże kwiaty, świece, kadzidełka, misę z pachnąca wodą, żywność, napoje i ozdoby wykonane z liści bananowca. Pierwszego dnia Kambodżanie przygotowują jedzenie dla mnichów w pagodach i oczekują w zamian ich błogosławieństwa.
Nowy Rok jest jedynym czasem, kiedy młodzież khmerska może spotykać się i urządzać ?mieszane? zabawy. Jest też okazją dla młodych mężczyzn, aby się zaręczyć ? tak chce tradycja.
Drugi dzień Nowego Roku nazywa się Wanabat, co oznacza dzień prezentów. Drugiego dnia przyjął się zwyczaj obdarzania miłosierdziem, zainteresowaniem i jałmużną ubogich. W tym dniu członkowie rodziny wręczają sobie także drobne upominki.
Trzeci dzień, to Tanai Lieang Saka ? nowy początek. W tym dniu Khmerzy kąpią wszystkie wizerunki Buddy w świętej, pachnącej wodzie. Symboliczne obmywanie postaci wielkiego mędrca wodą ma na celu zapewnianie deszczu i urodzaju przez cały rok. Tego dnia dzieci w symboliczny sposób okazują szacunek swoim rodzicom, poprzez obmycie ich stóp w wodzie. W zamian otrzymują rodzicielskie błogosławieństwo. Po porannym wypełnieniu nakazów świątecznej tradycji po południu przychodzi czas na noworoczne szaleństwa i wesołe zakończenie świąt: na ulicach i placach wszyscy polewają się wodą, a dzieci i młodzież obsypują się wzajemnie mąką, pudrem lub talkiem ? to wszystko oczywiście na szczęście.

Opr.: erg







Budda





Nirwana ? najwyższa buddyjska doskonałość (Źródło: Wikipedia)