Jak ludzie kłamią...

Gdyby zapytać ludzi czy przesadzają z piciem alkoholu, za dużo palą, czy uprawiają regularnie ćwiczenia fizyczne, zdrowo się odżywiają itp. to odpowiedzi będą zwykle "takie jak należy". Ludzie odpowiadają tak, jakby chcieli zyskać aprobatę innych: "Czy prowadziłeś po wypiciu alkoholu?" ? "Nie, skądże" ? tak odpowie zdecydowana większość badanych.

Bogus pipeline
Ludzie kłamią w ten sposób nawet w badaniach naukowych, nawet jeśli odpowiadają anonimowo i nawet jeśli płaci się im pieniądze za szczere odpowiedzi! Na szczęście możemy łatwo sprawić, bez żadnej specjalistycznej aparatury, aby te kłamstwa znikły.
Wystarczy aby człowiek był przekonany, że jeśli skłamie, wyjdzie to na jaw. Wtedy zaczyna odpowiadać zgodnie ze swoimi prawdziwymi przekonaniami.
W bajdaniach naukowych taki cel osiąga się bardzo sprytnie ? przy pomocy tak zwanego sztucznego wykrywacza kłamstw (bogus pipeline). Eksperymentator udaje, że podłącza osobę badaną do skomplikowanej aparatury, pełnej światełek, kabli i wskaźników, która wykrywa kłamstwa. Naprawdę jednak aparat jest zwykłą atrapą. Okazuje się, że w takich warunkach niemal wszyscy przestają kłamać. Jedno kłamstwo znosi drugie kłamstwo.
Ma to dramatyczne konsekwencje. Na przykład na pytanie "Czy prowadziłeś auto pod wpływem alkoholu" dwa razy więcej osób zaczyna odpowiadać "Tak", dwa razy więcej osób przyznaje się do tego, że pije więcej niż przeciętna osoba, pali po kryjomu papierosy itp.

Wykrywanie kłamstw w życiu
Tę prostą zasadę (Ludzie nie kłamią, gdy myślą, że ich kłamstwo wyjdzie na jaw) używa się często w życiu. Np. rodzic, który przekona dziecko, że potrafi odkryć jego kłamstwa sprawia, że dziecko będzie mniej kłamać. Jeśli w sądzie uda się przekonać podejrzanego, że jego kłamstwo wyjdzie na jaw, powie on prawdę nawet jeśli jest to dla niego niekorzystne.
Przestępca, który myśli, że jego wspólnik w sąsiednim pokoju przesłuchań mówi prawdę policji, sam szybciej wyzna wszystkie przestępstwa. Podobnie, jeśli podczas przesłuchania policjant przekona podejrzanego, że zna prawdę, a tylko sprawdza jego prawdomówność, też usłyszy prawdę.
Zasada "Wykrywalność przestępstw zmniejsza chęć ich popełniania" widoczna jest nawet w skali państwa. Badania pokazują, że przestępczość spada wtedy, gdy kara jest nieuchronna, a nie wtedy gdy jest surowa.

Prawda nie zawsze prawdziwa
Psycholodzy odkryli tu jeszcze jedną interesującą właściwość ludzkiego kłamstwa. Otóż okazuje się, że nawet jeśli człowiek powie prawdę na jakiś temat ? np. czy szanuje prezydenta, czy jest uprzedzony wobec Murzynów, Żydów, kobiet?przywódczyń itp. Okazuje się, że jego przekonania nie zawsze (a może nawet rzadko), odzwierciedlają faktyczny stan rzeczy. Ktoś może święcie wierzyć w to, że nie jest uprzedzony wobec Żydów, ale obiektywne miary uprzedzeń pokazują, że żywi on wobec nich wyraźną niechęć. Po prostu człowiek ten nie wie, że jest nietolerancyjny. Bywa i na odwrót: ludzie którzy deklarują uprzedzenia wobec np. kobiet wcale ich nie ujawniają w kontaktach twarzą w twarz. Wygląda więc na to, że to co uważamy za "świętą prawdę" na własny temat często jest zwykłą iluzją, a nasze wyobrażenie o własnej osobie znacznie odbiega od rzeczywistości.