Gdy nie możesz zapomnieć?

Niemal 100 lat temu Bluma Zeigarnik przez przypadek odkryła efekt nazywany dzisiaj na jej cześć efektem Zeigarnik. Podczas swych badań prosiła ludzi, aby wykonywali jakieś zadania (na przykład przerysowali coś lub rozwiązywali zagadki), ale niektórym przerywała, zanim zdążyli je dokończyć. Wtedy pojawiło się zaskakujące zjawisko: ci badani, którym przerwano pamiętali swoje zadania o wiele lepiej niż ci, którzy wykonali je do końca.
To przeczy zdrowemu rozsądkowi. Przecież ludzie, którzy mieli szansę dokończyć zadania poświęcali im więcej wysiłku, czasu i uwagi, dłużej się na nich koncentrowali, w dodatku byli bardziej zadowoleni z tego, że udało im się zadanie wykonać (a przyjemne zdarzenia zapamiętujemy łatwiej niż przykre). To oni powinni lepiej pamiętać! Eksperymenty pokazały jednak, że zdrowy rozsądek się tu myli.

Wyjaśnienie zjawiska
Na szczęście jesteśmy wyposażeni nie tylko w zdrowy rozsądek, ale także intuicję. A ta podpowie nam inne wyjaśnienie: być może, gdy ludziom przerwano wykonywanie zadania, to pojawił się u nich naturalny odruch aby dokończyć je w myślach. Wszak nikt nie lubi, gdy mu się przeszkadza, a na pojawienie się utrudnień typową reakcją jest próba ich ominięcia lub zlikwidowania. Dlatego ludzie, którym przerwano w myślach dokańczali zadanie, ?przeżuwali? je dłużej, co ostatecznie przełożyło się na lepsze zapamiętanie.
Gdy możemy bez przeszkód dokończyć zadania, zostają one w naszych myślach ?odhaczone?, nie poświęcamy im więcej uwagi i ostatecznie łatwiej je zapominamy.

Nasze normalne życie
Jaki wpływ efekt Zeigarnik ma na naszą codzienność? Wszyscy mamy naturalną skłonność do ?dokańczania figury? i uzpełniania brakujących informacji. Na przykład niewiele osób zauważa, że w poprzednim zdaniu jednemu wyrazowi brakuje literki. Nasz umysł wypełnia braki w informacjach i odruchowo ?dokańcza zadanie?. Dlatego w wielu sytuacjach widzimy raczej to, czego oczekujemy, co chcemy zobaczyć lub czego się obawiamy, a nie to, co naprawdę jest.
Przykładem efektu Zeigarnik może być też przeżywanie porażek. Jeśli ktoś uczy się jeździć na nartach, to nie powinien kończyć treningu po upadku, ale po tym jak uda mu się jednak zjechać z górki. Jeśli zakończy trening po upadku (wykonanie zadania zostaje przerwane), będzie to dłużej pamiętać i w jego umyśle wytworzyć się może łatwo postawa chyba nie potrafię zjeżdżać, nauka idzie mi słabo. Gdy młody kierowca ćwiczy parkowanie, powinien przerywać wtedy, gdy udaje mu się je lepiej wykonać niż poprzednio. Bardziej ogólnie ? gdy uczymy się czegokolwiek, powinniśmy dbać o to, aby kończyć trening po udanym wykonaniu, po porażce należy spróbować jeszcze raz.
Efekt Zeigarnik wykorzystuje się też we wpływaniu na ludzi. W serialach telewizyjnych często odcinek kończy się w tracie trwania jakiejś sytuacji lub po pojawieniu się czegoś zaskakującego. To niedokończenie sytuacji sprawia, że widzowie lepiej zapamiętają odcinek i odczuwają impuls aby go dokończyć w przyszłym tygodniu.
W szkole mądry nauczyciel zadaje dzieciom pytania lub zadaje zagadki, ale ich do końca nie wyjaśnia. Pytanie budzi bowiem więcej ciekawości niż odpowiedź, a w dodatku sprawia, że uczeń odczuwa impuls do samodzielnego poszukiwania rozwiązania.