Dobry szef

Gdy oglądamy ławicę ryb na filmie przyrodniczym, zdumiewające jest, jak zgrane są wszystkie osobniki ? wykonują z gracją zwroty w najróżniejszych kierunkach, niby tańcząc. W takim stadzie bardzo trudno jest śledzić, a więc i złapać ofiarę, bowiem ciągle miesza się ona z innymi i znika z oczu, czego skutek jest taki, że drapieżnik głupieje i nie może nic upolować. Dlatego gdy ławicę atakują np. delfiny, to starają się ją rozproszyć i oddzielić pojedynczą sztukę od stada. Wtedy jest ona już łatwym łupem.
A ponieważ w stadzie jest bezpiecznej, to ryba, która zostanie sama, stara się jak najszybciej powrócić do reszty, zaś gdy z własnej woli oddziela się od stada (np. szukając pożywienia), to pilnie śledzi czy nie oddaliła się za bardzo, czy inne ryby płyną za nią itp.

Ryba ? psychopata
Skoro jednak wszystkie osobniki tak bardzo starają się dołączyć do reszty, to która ryba przewodzi takiemu stadu? Jak to możliwe, że ławica w ogóle płynie w jakimś kierunku?
Odpowiedzi na te pytania dostarczyły eksperymenty. Chirurg usuwał jednej rybie tę część mózgu, która odpowiedzialna jest za zachowania stadne i dbanie o łączność z ławicą. Taka ryba zachowuje się identycznie jak reszta, z tym wyjątkiem, że w ogóle nie przejmuje, czy jest w stadzie, czy poza nim. Po prostu płynie w wybranym przez siebie kierunku, nie oglądając się na resztę. Jej zachowanie jest więc bardzo zdecydowane ? nie waha się, nie czeka na nikogo itp.
Okazuje się, że ta właśnie uszkodzona ryba staje się najczęściej przywódcą! Jej defekt sprawia, że reszta podąża za nią!

Ryby i ludzie
Oczywiście daleka jest droga od ryb oceanicznych, których mózg waży paręnaście gramów, do homo sapiens. Jednak opisany mechanizm zachowania się w stadzie występuje u najróżniejszych gatunków, także u ludzi. Na przykład gdy kierowcy stoją na czerwonym świetle i pierwsze auto rusza, reszta dodaje gazu, często nie zwracając w ogóle uwagi na kolor świateł. Gdy na dyskotece czy jakiejś imprezie nikt nie tańczy i nagle jedna osoba zacznie robić wygibasy, impreza się rozkręca a reszta często idzie w ślad za tym najbardziej zdecydowanym, nie przejmującym się innymi, osobnikiem. Gdy w tłumie kibiców nagle ktoś zacznie wrzeszczeć lub robić meksykańską falę, reszta go naśladuje. I tak dalej.
Czy można powiedzieć, że przywódcą staje się najmniej wrażliwy, nie przejmujący się innymi i pozbawiony wstydu osobnik?
Owszem, ale dzieje się tak tylko w pewnych warunkach ? w tak zwanym anonimowym stadzie. "Anonimowe stado" to jest grupa ludzi, zebranych w sposób przypadkowy, tłum, w którym nie wyznaczono żadnego przywódcy, w którym nie ma jeszcze ustalonej hierarchii, a pozycja poszczególnych osób jest równorzędna.
Eksperymenty na rybach mówią nam jednak coś ważniejszego. Otóż nawet w sformalizowanych grupach, takich jak zakład pracy czy rodzina, przywódca będzie obdarzany większą estymą, autorytetem i posłuchem, jeśli będzie zdecydowany.
Oczywiście nie oznacza to, że szef ma nikogo nie słuchać, nie powinien się z nikim liczyć i ma postępować tylko według własnego widzimisię. W większości przypadków szef musi zważać na podwładnych i stosować się do tego, czego potrzebują, bo inaczej grupa będzie źle funkcjonować. Gdy jednak przychodzi czas na podjęcie decyzji, wahanie jest niewskazane. A jeśli jest go zbyt wiele, decyzję podejmie ktoś inny.