Dobroczynna starość

Psycholodzy niedawno zaczęli interesować się starzeniem i rozwojem życia w późnej dorosłości. Działo się tak w dużej mierze z powodu Freuda, który uważał, że dorosłość jest tylko powtórzeniem dzieciństwa. Dzieciństwo stanowić miało krytyczny okres dla rozwoju osobowości, potem, według twórcy, psychoanalizy zmiany w osobowości są już jedynie kosmetyczne. Dzisiaj wiemy, że sprawa nie jest taka prosta, jak to przedstawia ten prosty model.
W naszej kulturze starość uważa się często za najgorszy okres życia (choć nikt tego głośno raczej nie mówi), a równolegle pojawia się kult młodości. Czy jednak naprawdę starość jest taka pełna cierpienia, smutku, jak to sobie często wyobrażają młodzi ludzie? Możemy to sprawdzić. Możemy przeprowadzić odpowiednie badania i dowiedzieć się, czy ludzie młodzi, czy też starzy czują się szczęśliwsi.

Dobrodziejstwa starości
Takie badania przeprowadzano w wielu krajach i wykryto kilka istotnych różnic w podejściu do życia ludzi młodych i starych. Badania te podważają stereotypowe wyobrażenia o starości.
Okazało się np., że ludzie starsi potrafią z o wiele większą skutecznością sterować swoimi emocjami. W konsekwencji stany złego samopoczucia stają się krótsze a wydłużają się stany przyjemne. Umiejętność kierowania swoimi uczuciami u ludzi młodych jest zdecydowanie słabsza, młodzi są niejako „skazani” na to, czego doświadczają.
Starsi ludzie przeżywają też o wiele bardziej dojrzałe emocje. W porównaniu z młodymi ludźmi (w wieku tak zwanej wczesnej dorosłości, czyli 20-35- latkami) uczucia ludzi starszych są też znacznie bardziej stabilne. Na przykład przykre stany emocjonalne są coraz bardziej łagodne. Oznacza to, że ludzie starsi są po prostu szczęśliwsi!
Okazało się również, że generalnie starsi ludzie potrafią lepiej dbać o związki, w których czują się spełnieni i szczęśliwi. Oznacza to, że zwykle wolą przebywać w rodzinie niż ze znajomymi, potrafią jednak tworzyć także o wiele głębsze i bardziej satysfakcjonujące relacje z przyjaciółmi. I choć przyjaciół mają mniej niż ludzie młodzi, to przyjaźnie ludzi starych są o wiele lepsze i dają więcej satysfakcji.

Starych drzew się nie przesadza
Freud miał jednak też wiele racji! Osobowość starszych ludzi jest raczej niezmienna. Odkryto, że zmiany w osobowości są w późniejszym wieku rzadkie. Można powiedzieć, że starzenie się ma stosunkowo niewielki wpływ na strukturę osobowości. Nawet jeśli człowiek ma wrażenie, iż zmienił się przez ostatnie 10 lat, to tak naprawdę żadne istotne zmiany nie zachodzą. U ludzi starych zmieniają się związki z bliskimi (dzieci rosną, małżonkowie się starzeją) zmienia się często praca i zadania, które się wykonuje, jednak osoba, w swoich podstawowych cechach pozostaje taka sama.

Kryzys dojrzałych ludzi
W późnej dorosłości pojawia się jednak istotny kryzys, który może zmienić sposób spostrzegania świata i poczucie satysfakcji z życia. Starszy wiek niesie świadomość, że jest się istotą śmiertelną. Człowiek spogląda wtedy w przeszłość i ocenia, czy jego życie było wartościowe. Ta ocena zależy w dużym stopniu od tego, czy udało się w życiu nawiązać ważne i trwałe związki z innymi ludźmi oraz czy podczas tak zwanego „kryzysu wieku średniego” (ma on miejsce ok. 35-45 roku życia) człowiek przestał koncentrować się jedynie na własnym szczęściu i zaczął troszczyć się także o innych (rodzinę, społeczeństwo, przyszłe pokolenia). Od tej oceny zależy czy w ostatniej fazie życia pojawi się u nas poczucie spełnienia czy rozpacz i poczucie bezowocności własnego życia.