Wypalenie zawodowe

Katarzyna, pedagog szkolny: Ostatnio przyszedł do mnie ojciec ucznia i zaczął mówić o tym, jak nauczyciele źle traktują jego syna, stawiają mu złe oceny, są nieuczciwi i czepiają się o byle co a jego dziecko nie chce chodzić do szkoły. Nie wytrzymałam i zaczęłam na niego krzyczeć: ? Tylko narzekacie i narzekacie, ciągle niby nauczyciele są winni. A co my możemy? Co pan myśli, że nauczyciel ma nerwy ze stali? A panu jak się nie podoba, to niech pan zabiera to dziecko ze szkoły i poszuka sobie innej. Teraz gdy o tym myślę, że jest mi potwornie wstyd. Nie wiem dlaczego tak zareagowałam, co się ze mną stało? Dawniej z ochotą szłam do pracy, wydawało mi się, że jestem nauczycielką z powołania, lubiłam to. Dzisiaj dostaję gęsiej skórki na samą myśl o szkole.
Pani Katarzyna doświadcza wypalenia zawodowego.

Skąd się bierze wypalenie?
Jeśli często obcujemy z silnymi emocjami innych ludzi, wypala nas to ? zaczynamy się bronić przed stresem, który to wywołuje. Dlatego szczególnie podatną na wypalenie grupą zawodową są ci, którzy obcują z emocjami: nauczyciele, pielęgniarki i lekarze (zwłaszcza na oddziałach intensywnej opieki), prokuratorzy, policjanci i terapeuci. Wypalenie może być także skutkiem przeciążenia (praca bardzo odpowiedzialna, niosąca poczucie presji czasu, bardzo trudna itp.)
Typowym symptomem wypalenia jest wyczerpanie emocjonalne: utrata zainteresowania pracą, zmęczenie psychiczne, wyczerpanie. Pani Katarzyna czuje się "pusta", jakby utraciła powołanie.
Drugi objaw to cynizm i niewrażliwość na problemy innych ludzi. Silne emocje innych ludzi są stresujące i "zaraźliwe". Gdy pobudzenie emocji powtarza się często, to próbujemy odciąć się od współczucia ? jesteśmy wtedy w mniejszym stresie, ale powoduje to także dehumanizowanie i uprzedmiotowieniem ludzi. Pewien policjant twierdził: ? Samobójca sam sobie jest winny. Za dużo razy odcinałem kogoś ze sznurka, żeby się tym przejmować. Jak ktoś się chce powiesić ? droga wolna. Chirurdzy też czasem wolą widzieć raczej organ niż całą osobę: ? W tym tygodniu miałem na stole dwa wyrostki i jedną wątrobę.
Trzeci element wypalenia to zaniżenie samoakceptacji oraz przekonanie, że własne wysiłki w pracy są marnowane i niewiele warte. Pani Katarzyna czuje się bezsilna wobec problemów, o których mówi ojciec.

Jakie jest lekarstwo na wypalenie?
Im więcej osób musimy "przerobić" w pracy, tym szybciej się wypalimy. Zmniejszenie obciążenia (np. urlop zdrowotny), zmniejsza symptomy wypalenia. Podobnie działa możliwość czasowego przejścia do innego rodzaju pracy. Np. jeśli pielęgniarka miała szczególnie ciężki dzień, ale wie, że może potem zastąpiona przez koleżankę, która w tym czasie wykonuje "pracę papierkową", to sama ta świadomość przynosi ulgę.
Bardzo pomaga wsparcie środowiskowe. Jeśli możemy omówić trudności, np. kolegami po fachu, daje to poczucie wsparcia, zmniejsza obciążenie emocjonalne i pozwala ujrzeć problem z dystansu. Niestety osoby, które czują się wypalone mają też przekonanie, że są wynaturzone, "coś jest z nimi nie tak" i że inni lepiej sobie radzą. Dlatego trudno jest o swoim problemie z kimkolwiek mówić. W takim wypadku wsparcie jest niemożliwe.
Pomocne są także szkolenia nastawione na rozwinięcie umiejętności interpersonalnych. Pewien adwokat mówił, że uczył się na studiach prawa. ? Wiem jak stosować prawo. Problemem jest jednak praca z klientami, z ich osobistymi problemami np. w trakcie sprawy rozwodowej. Same zagadnienia prawne nie stanowią zwykle problemu ? studia dobrze do tego przygotowują. Ale nikt mnie nie nauczył, jak pracować z ludźmi.