Tajemnice wyobraźni

Jak badać to, czego nie da się ani dotknąć, ani zmierzyć? Czy to, co tworzymy w naszych wyobrażeniach może być zupełnie nieograniczone? Czy możemy wyobrażać sobie nieistniejące kolory, świat, którym rządzą niemożliwe prawa fizyczne, wymyślać absurdalne zdarzenia? Umiemy dzisiaj podglądać, jak ludzie tworzą wyobrażenia i odkrywamy w ten sposób niezwykłe tajemnice!

Wyobraźnia w eksperymentach
W pewnym eksperymencie proszono ludzi, aby obejrzeli prostą mapę wyspy, na której narysowane były: studnia, góra, przystań, jeziorko, lasek itp. Następnie proszono o skoncentrowanie się w wyobraźni na jednym punkcie (np. na studni) a następnie przeniesieniu uwagi na inne miejsce (np. na górę). Okazało się, że badani potrzebowali tym więcej czasu na przeniesienie uwagi, im większa była odległość na mapie między dwoma punktami.
To szalenie interesująca cecha naszej wyobraźni ? ludzie robią w głowie, to co, robiliby przesuwając palcem po prawdziwej mapie. Co z tego wynika? Nasza wyobraźnia jest ?spostrzeganiem bez wrażeń zmysłowych?, naśladujemy w wyobraźni prawdziwe realne czynności.

Ziarenka w głowie
Wspólną cechą wyobraźni nas wszystkich jest też jej ?ziarnistość?. Proszę sobie wyobrazić, że patrzymy na duże drzewo na pustym polu. Wyobraźmy sobie, że na tym drzewie siada ważka. Czy można zobaczyć kolor oczu tej ważki? Większość ludzi mówi, że aby to zrobić, musi się w myślach zbliżyć do drzewa lub jakoś powiększyć ważkę. Oznacza to, że gdy szczegóły są zbyt drobne, musimy ?użyć lupy?. Możemy sobie wyobrazić włoski na nogach mrówki, ale pod warunkiem, że wiemy jak powiększa się obrazy naprawdę np. widzieliśmy jak używa się mikroskopu.
To niezwykłe odkrycie! Wygląda bowiem na to, że gdybyśmy nigdy nie używali lupy, to być może nie umielibyśmy też użyć jej w wyobraźni! Czy to oznacza, że wyobraźnia kształtuje się pod wpływem używania narzędzi? Tak twierdzi wielu psychologów: to kontakt z narzędziami zmienia nasze myśli i rozszerza wyobraźnię. Nasze wyobrażenia zmienia używanie komputerów, radia, młotka, samochodu itp. I to w dosłownym sensie: gdy wykonamy jakąś czynność lub zobaczymy, że ktoś ją wykonuje, możemy użyć tego w naszych wyobrażeniach, nie wcześniej!

Ograniczenia ekranu
A teraz inny eksperyment. Wyobraź sobie, że siedzisz w kuchni swojego domu. Przyjrzyj się temu pomieszczeniu. Co się dzieje w wyobraźni? Okazuje się, że widzimy na raz tylko kawałek kuchni, nie widzimy wszystkich ścian na raz.
To wspólna cecha wszystkich ludzi: nasze pole wyobraźni jest zamknięte i ograniczone. Tak jak ekran dużego monitora. To co się nie mieści na tym ekranie nie może być wyobrażone. To znowu upodabnia wyobraźnię do spostrzegania. Uczymy się wyobrażeń i przynajmniej na początku są one bardzo podobne do spostrzeżeń. Odkryto na przykład, że przy wyobrażaniu sobie np. słonia, w naszym mózgu uaktywniają się te same obszary, które działają podczas spostrzegania słonia.
Wygląda więc na to, że nasze fantazje wcale nie są tak nieograniczone, jak się wydawało na początku! Wygląda też na to, że postęp techniczny, nowe wynalazki, będą naszą wyobraźnię zmieniać. Być może nauczymy się omijać ograniczenia psychiczne dzięki nowym narzędziom? Być może dzieje się to już tu i teraz! Psycholodzy wykryli na przykład, że z pokolenia na pokolenie przeciętny iloraz inteligencji ludzi rośnie a ten wzrost przyspiesza?