Sylwetki niektórych dowódców oddziałów powstańczych związanych z Opoczyńskiem (cz. 3)

Antoni Jeziorański

Antoni Jeziorański (1821?1882), polski patriota i działacz niepodległościowy, generał powstania styczniowego.
Urodził się 13 czerwca 1821 r. Był synem Franciszka Ksawerego Jeziorańskiego (1785?1856) i Marianny Zagrodzkiej (1802-?). Jego przodkowie byli Żydami, którzy w 1759 roku przyjęli chrzest we Lwowie.
Wziął aktywny udział w wydarzeniach rewolucyjnych Wiosny Ludów na terenie Galicji, gdzie przedostał się w maju 1848 roku z zaboru rosyjskiego. Jesienią wspominanego roku był instruktorem Gwardii Narodowej w Krośnie (październik 1848 r.). Stąd udało mu się zbiec przed aresztowaniem na pobliskie Węgry, gdzie wstąpił do uformowanego przez generała Józefa Wysockiego Legionu Polskiego. Wziął udział w kampanii węgierskiej na Słowacji (ówczesne Górne Węgry). Po przegranej przez powstańców węgierskich bitwie pod Temeszwarem (rum. Timisoara) i upadku rewolucji na Węgrzech, przekroczył wraz z innymi legionistami polskimi granicę turecką. Został internowany. Kampanię węgierską zakończył w stopniu porucznika piechoty). Podczas internowania przyjął propozycję służby w wojsku tureckim. Powierzono mu renowację twierdzy w Belgradzie. Podczas wojny krymskiej (1853?1856) służył w oddziale generała Władysława Zamoyskiego.
Po zakończeniu wojny wrócił do Warszawy. Został aresztowany przez Rosjan (1856). Z więzienia wydostał się za poręczeniem. Wkrótce jednak został ponownie aresztowany (1862) i osadzony w X Pawilonie cytadeli warszawskiej.
Na początku 1863 roku otrzymał nominację na naczelnika wojennego powiatu rawskiego w Mazowieckiem. Zorganizował oddział powstańczy w sile 400 ludzi w lasach koło Jeruzala na którego czele dokonał udanego uderzenia na Rawę Mazowiecką (4 lutego 1863 r.). Podczas ataku na miasto zdobył miejscowe rosyjskie koszary wojskowe, pobił ich załogę, zdobył cenną broń i pojmał jeńców.
W końcu lutego 1863 r., wraz z oddziałem został podporządkowany rozkazomy generała Mariana Langiewicza. Prowadził działania partyzanckie najpierw w Mazowieckiem a później w Sandomierskiem i Małopolskiem. Wziął udział w licznych potyczkach i starciach powstańczych z nieprzyjacielem, m.in. w bitwie pod Pieskową Skałą i Skałą. Ponieważ nie zgadzał się z dyktaturą Langiewicza, po poróżnieniu z dyktatorem powstania, udał się do Galicji.
W marcu 1863 r. był naczelnikiem wojennym województwa lubelskiego. Miesiąc później wkroczył ze swoim oddziałem (ok. 800 ludzi) do Królestwa Polskiego i pobił Rosjan pod Kobylanką (1 maja 1863 r.). Niestety w wyniku poniesienia znacznych strat, zmuszony był ponownie przejść do Galicji. Ukrywał się przed policją w Chrewcie, gdzie został aresztowany. Po odzyskaniu wolności (1865) wyjechał do Francji i przebywał w Paryżu. Ostatecznie powrócił do kraju i osiadł we Lwowie (1873). Tam również zmarł. Pochowany został na Cmentarzu Łyczakowskim.
Był żonaty z Natalią z Horbowskich (ślub w 1860 r.), z którą miał córkę Marię.


Pułkownik Jan Rudowski, dowódca Pułku Opoczyńskiego

Jan Rudowski herbu Prus II (Wilkoczesy) (1840?1905), oficer wojsk polskich okresu powstania styczniowego, urodził się 18 lutego 1840 r. w Rumoce (pow. Mława) w rodzinie Ignacego Rudowskiego (1790?1841) i Julianny z Rościczewskich (1806?1841).
Kształcił się w domu rodzinnym a później w szkole w Mławie. W chwili wybuchu powstania styczniowego odbywał służbę wojskową. Służył w wojsku carskim jako junkier, podchorąży batalionu strzelców celnych Połockiego pułku piechoty w Piotrkowie Trybunalskim. Zbiegł z wojska i 3 lutego 1863 r. przyłączył się do powstańców Ignacego Zawadzkiego. Wkrótce został ranny. Po wyleczeniu z odniesionych ran przyłączył się wraz z całym oddziałem do Dionizego Czachowskiego. W szeregach partii Czachowskiego walczył z Rosjanami na terenie radomskiego. U Czachowskiego odbył wszytkie bitwy oddziału. Mimo młodego wieku wykazał się w walkach znaczną odwagą i walecznością. Nic więc dziwnego, że szybko awansował. Objął też dowództwo kompanii strzelców.
Po bitwie pod Solcem zmuszony był udać się w lubelskie w celu uzupełnienia broni, amunicji, odzieży i wszystkiego co oddział potrzebowak do kontynuowania walki. Wziął tam udział w potyczce pod Chełmem. W sierpniu 1863 r. awansował na majora. Jednocześnie otrzymał nominację na naczelnika wojennego powiatu radomskiego i opoczyńskiego. W związku z nową funkcją powrócił w Sandomierskie. Skierował się w opoczyńskie, gdzie L. Żychliński formował nad Pilicą oddział ?Dzieci warszawskich?. Po drodze starł się z Rosjanami pod Kowalą i Wirem. Brał udział w zwycięskiej bitwie pod Ossą, po której manewrował z oddziałem w okolicach Radomia, Szydłowca, Końskich i Opoczna. Pokonał Asiejewa pod Bliżynem. Tam również został rany w prawą rękę. Osłaniał od strony Opoczna, Końskich i Szydłowca oddziały gen. Hauke?Bosaka przybywające w Sandomierskie. W tym samym czasie otrzymał awans na podpułkownika. Na przełomie lat 1863 i 1864 roku powierzone mu zostało formowanie Pułku Opoczyńskiego Dywizji Sandomierskiej, który zorganizował i uzupełnił ochotnikami wiosną 1864 r. Po klęsce opatowskiej dowodził jedyną regularną formacją powstańczą w Radomskiem i Opoczyńskiem. Mimo ogromnych trudności dowodzony przez niego pułk walczył z Rosjanami prawie do końca powstania. Bił się z nimi m.in. pod Suchedniowem, Opocznem, Bliżynem, Wąchockiem, Odrowążem, Radkowicami. Został ranny i wzięty do niewoli przez rosyjskich dragonów. Jako byłemu oficerowi Imperium Rosyjskiego groził mu sąd polowy i skazanie na karę śmierci. Jednak żołnierze jego eskorty odważnie zaatakowali powracających z potyczki dragonów i uwolnili go z niewoli.
W obliczu nieodwracalnej klęski i upadku powstania, jako jeden z ostatnich dowódców rozwiązał podległy sobie oddział i przeszedł do Galicji. Świadomy niemożliwości powrotu w rodzinne strony udał się na emigrację do Francji. Następnie pojawił się na Pomorzu, gdzie administrował jeden z majątków. Niestety podczas jakiegoś polowania śmiertelnie postrzelił niemieckiego gajowego co zmusiło go do opuszczenia Pomorza. Osiadł we Lwowie i zajmował się administracją dóbr Sapiehów. Tam również ożenił się w 1870 roku ze Stanisławą Narzymską z którą miał dwie córki (Wandę, Kazimierę) i jednego syna (Michała).
Zmarł przypuszczalnie w maju 1905 roku w Ropczycach (inne źródła podają też Lwów).