tygodnik opoczyński
Baza firm
 
Ciekawostki

  Święto wyjątkowych urzędników

 
11 marca ? Dzień Sołtysa

W najbliższą niedzielę, 11 marca kolejny raz obchodzić będziemy Dzień Sołtysa ? gospodarza i opiekuna wsi. Pochodzenie tego święta nie jest znane, jednak w ostatnich latach staje się co raz popularniejsze w gminach wiejskich. Ma na celu okazanie wdzięczności i szacunku za ich pracę i zaangażowanie oraz zwrócenie uwagi społeczeństwa na rolę sołtysa wsi

Według prawa zajmuje on najniższy szczebel w hierarchii samorządowej. To wyjątkowy urzędnik, bo bez wyznaczonych stałych godzin pracy i będący codziennie najbliżej ludzkich spraw. Można więc powiedzieć, że to człowiek?instytucja oferująca pomoc 24 godziny na dobę. Na co dzień zajmuje się sprawami swoich lokalnych społeczności. Stara się rozwiązywać problemy mieszkańców wsi. Jest głównym reprezentantem władzy na najbliższym mieszkańcom szczeblu samorządowym. Sołectwa są ustanawiane przeważnie na obszarze wiejskim, dlatego większość sołtysów mieszka we wsiach. W miastach jednostkami pomocniczymi w większości są osiedla, dzielnice, gdzie odpowiednikiem sołtysa jest zarząd osiedla (dzielnicy) bądź przewodniczący zarządu osiedla (dzielnicy). W Polsce mamy ponad 40 tysięcy sołectw ? lepiej lub gorzej zorganizowanych wspólnot, które mogą we współpracy ze swoimi gminami podejmować decyzje w istotnych dla siebie sprawach.
Funkcja sołtysa ma wielowiekową tradycję. Sołtys w średniowieczu był osobą postawioną przez feudalnego pana na czele wsi lokowanej na prawie niemieckim. Sołtysem mógł być szlachcic, mieszczanin lub chłop (kmieć).
Aleksander Brückner w ?Encyklopedii staropolskiej? (1937?1939; reprint: 1990) pisał:
Sołtys na wsi łączył w sobie te czynności, jakie spełniał wójt w mieście zarazem z burmistrzem; przyszedł z niemiecką kolonizacją w XIII w. Sołtys (z niemieckiego Schuldheiss ? śledzący winę) zakładał wieś, tj. zwabiał osadników i rządził gromadą; za to otrzymywał dziedzicznie kilka łanów, od jednego począwszy, dalej karczmę, młyn, dochód z jatki lub kuźni i jedną trzecią opłat sądowych (grzywien), wolność od podatków i danin. Był jednak zobowiązany do służby wojskowej konnej z pachołkiem, pełnił więc służbę rycerską, co mu ułatwiało wstęp do szlachectwa poprzez skartabellat (stan pośredni między kmiecym i szlachtą starych rodów ? przyp. erg). Dziedziczny sołtys był niezawisły od pana (króla, duchownego czy szlachcica), pilnował więc samorządu gminy i opierał się zamachom pańskim. Stąd był dla szlachty, gdy się z rycerzy w rolników odmieniła, walną przeszkodą w zawładnięciu osadą; przeprowadziła zatem szlachta zasadę, że wolno jej skupywać sołectwa w swoich dobrach, szczególniej gdy się sołtys niepożytecznym okazywał. Nastąpiło to masowo w XVI w., wieś traciła samorząd, wybierała na sędziego spraw wiejskich byle kogo, zatwierdzanego przez pana albo pan go gminie narzucał. Sołtys sądził z ławnikami, obieranymi śród kmieci, wedle prawa obyczajowego z jego składnikami niemieckimi. I w dobrach królewskich skupywano sołtysostwa i nadawano zasłużonym żołnierzom. Przez skupywanie traciła obrona krajowa, bo nowy sołtys nie był do służby wojskowej obowiązany; znaczenie jego upadło, a urząd sołtysi stawał się ciężarem, którego się kmiecie nieraz niechętnie podejmowali, zmuszeni do ulegania dworowi; dawne łany sołtysie wpływały do folwarku.
Statut warcki (warecki) Władysława II Jagiełły z 1423 roku w artykule o sołtysie krnąbrnym i nieużytecznym dawał podstawę prawną do wykupu dziedzicznych sołectw, wreszcie ustawa sejmowa z 1568 roku zlikwidowała urząd dziedzicznego sołtysa, w jego miejsce właściciel wsi powoływał odwoływalnego wójta. Z biegiem czasu sołtysi stali się nadzorcami pańszczyźnianymi i pomocnikami właścicieli wsi.
W Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim sołtys był pomocnikiem wójta, w zaborze pruskim naczelnikiem gromady (wsi). W okresie międzywojennym sołtys stał na czele gromady ? najniższej jednostki podziału administracyjnego, w Polsce Ludowej do 1950 roku był organem wykonawczym gromady i pomocnikiem zarządu gminnego. W latach 1954?1972 sołtys pośredniczył między mieszkańcami wsi a gromadzką radą narodową, a po 1973 roku między mieszkańcami a gminną radą narodową oraz naczelnikiem gminy.
Od 1990 roku sołtys jest organem wykonawczym sołectwa ? jednostki pomocniczej gminy wiejskiej lub miejsko?wiejskiej. Organem uchwałodawczym jest zebranie mieszkańców wsi, które też w bezpośrednich wyborach wybiera sołtysa i radę sołecką wspierającą sołtysa. Sołtys korzysta z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym. Szczegółowe regulacje uprawnień sołtysa regulowane są w statucie sołectwa uchwalanym przez radę gminy. Liczba sołtysów w Polsce, wg Rocznika Statystycznego Województw 2010, w 2009 roku wynosiła 40.306 osób, w tym 12160 kobiet.
Warto przy okazji wspomnieć, że w zbiorowej świadomości uosobieniem sołtysa od lat są dwie fikcyjne postacie: sołtys Kierdziołek ze wsi Chlapkowice i sołtys Wąchocka. Twórcą pierwszego, przez wiele lat obecnego w radiowym ?Podwieczorku przy mikrofonie?, był Jerzy Ofierski (1926?2007), aktor, pisarz i dziennikarz. Przez kilkadziesiąt lat bawił publiczność w Polsce i na świecie, wcielając się w postać niezapomnianego sołtysa Kierdziołka ? wiejskiego filozofa i komentatora bieżących wydarzeń, zaczynającego swoje monologi od sformułowania Cie choroba!. Prowadził też kabaret ?U Kierdziołka? w Domu Chłopa w Warszawie. W latach 90. Jerzy Ofierski został wyróżniony tytułem honorowego sołtysa Rzeczpospolitej.
Sołtys Wąchocka ? obok bohatera zbiorowego, jakim są mieszkańcy Wąchocka ? jest jedyną indywidualną postacią dowcipów i opowiastek. Na jego cześć wzniesiono w Wąchocku nawet pomnik. Napisy na pomniku: sołtys na zagrodzie równy wojewodzie i W hołdzie polskim sołtysom.
Drukiem ukazało się kilka tomików dowcipów o sołtysie i wąchocczanach. Są one zbudowane wg tego samego schematu pytanie ? odpowiedź. Pytanie zaś zaczyna się zwykle od Dlaczego w Wąchocku?? albo Dlaczego sołtys w Wąchocku??, np.: ? Dlaczego w Wąchocku powiesiły się dwa konie? ? Bo im sołtys powiedział: ?Wiśta!?. ? A dlaczego powiesił się jeden koń? ? Bo go sołtys przywiązał do szlabanu.
W 1994 roku Wąchock odzyskał prawa miejskie i stanowisko sołtysa zostało zastąpione stanowiskiem burmistrza. Towarzystwo Przyjaciół Wąchocka wymyśliło więc postać Honorowego Sołtysa Wąchocka, który wybierany jest tradycyjnie od 1994 roku. Obecnie funkcję tę pełni Stanisław Rożmiej. Otrzymał on stosowny dyplom i atrybuty władzy: drewniane koło od wozu z napisem w otoku ?Honorowy Sołtys Wąchocka? oraz sołtysowską pieczęć. Jednym z najpoważniejszych aktów przypieczętowanych przez Honorowego Sołtysa było ogłoszenie Wąchocka w dniu 8 czerwca 2007 roku Stolicą Humoru.
Opr.: erg









foto: Pomnik Sołtysa w Wąchocku (źródło: Wikipedia)



erg   

Artykuł ukazał się w wydaniu nr 10 (765) z dnia 9 Marca 2012r.
 
Kontakt z TOP
Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Biuro ogłoszeń
oglotop@pajpress.pl

Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Dział reklamy
tel: 44 754 41 51

Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Redakcja
tel: 44 754 21 21
top@pajpress.pl
Artykuły
Informator
Warto wiedzieć
Twój TOP
TIT - rejestracja konta Bądź na bieżąco.
Zarejestruj konto »