Święto czterorękiej bogini

Piękna kobieta o gładkiej cerze w śnieżnobiałych szatach, siedząca na kwiecie lotosu bądź na łabędziu. Ma cztery ramiona, reprezentujące cztery aspekty osobowości ludzkiej w nauce: umysł, intelekt, czujność i ego (w hinduizmie ?ego? oznacza utożsamianie się z własnym ciałem). To Saraswati (?sara? to istota, esencja bytu, a ?swa? to jaźń, ego) ? pierwsza z trzech najważniejszych bogiń w świecie hinduizmu, władczyni wód i rodzicielka życia na ziemi ? bogini, która nigdy nie miała osobnego kultu jako najwyższa istota, a jednak składają jej hołd wszystkie odłamy hinduizmu. Jest też popularna wśród buddystów i dżinistów. W najbliższą sobotę, 28 stycznia, będą oni obchodzić Wasant Panćami (Vasant Panćami ang. Vasant Panchami) ? święto związane z kultem tej bogini. Obchodzone jest corocznie w piątym dniu (panchami) miesiąca magh (styczeń-luty) lub phalgun według kalendarza bengalskiego, uważanym za pierwszy dzień wiosny, stąd ?vasant? ? wiosna.
W dłoniach bogini spotyka się często księgi Wedy, które reprezentują mądrość, sznur modlitewny Japa Mala, świadczący o częstych medytacjach, dzban z wodą, nawiązujący do rzek, których jest opiekunką oraz lutnię vina (wina ? rodzaj lutni z kulistym korpusem rezonansowym z tykwy i grubą, długą szyjką), narodowy instrument Hindusów, zdradzający zamiłowanie do muzyki. W pobliżu stóp bogini pojawia się zazwyczaj łabędź, występujący często jako swoisty wierzchowiec bóstwa albo paw ? symbol Indii ? reprezentujący takie cechy, jak duma i arogancja. Oprócz pawia i łabędzia czasem ujeżdża stwora znanego jako Hamsa ? gęsiopodobnego mitycznego ptaka. W tle niemal zawsze pojawia się rzeka lub jezioro.
Symbolika tej bogini i związana z nią filozofia zmieniała się z biegiem lat. We wczesnym okresie wedyjskim Saraswati była świętą rzeką, matką wodą pierwotną, z której poczęło się wszelkie życie. Jako pani wód uważana była za rodzicielkę innych bóstw przebywających w wodach powietrza. Przebywała wśród ludzi pod postacią ziemskiej wody, oczyszczającej ciało z brudu a duszę z grzechu. Wzmacniając ciało, odświeżała umysł. Śpiący czy omdlały po spryskaniu wodą wracał do świadomości. Saraswati została więc boginią mądrości reprezentującą wyższą świadomość, wiedzę poza granicami ludzkiego poznania i boską doskonałość. W szumie płynącej wody słyszano pierwotny dźwięk, któremu odpowiadało brzmienie świętych hymnów. Wypowiadanie ich powtarza akt kreacji, jest podaniem do słyszenia słów, które potencjalnie już istnieją. Saraswati jest więc Wielkim Słowem obecnym w każdym rytuale, Mową ? siłą, dzięki której wiedza wyraża się w czynie. W poetyckim sanskrycie Saraswati oznacza ?Tę, do której należą jeziora i stawy?. Saraswati uznawana jest za matkę Wed; hymny do niej, zwane ?Saraswati Vandana? często zaczynają i kończą lekcje wedyjskie.
Uczeni i erudyci przywiązują dużą wagę do kultu bogini Saraswati. Przedstawiciele Wedanty, jednego z klasycznych nurtów filozofii indyjskiej, uważają oddawanie jej czci jako obowiązek, gdyż w innym wypadku nie będą mogli osiągnąć ?mokszy? (zaprzestania wcielania się w kolejne życia po śmierci). Teologicznie moksza jest odpowiednikiem chrześcijańskiego zbawienia. Jednak nie jest to ?nagroda? za dobre uczynki otrzymana po śmierci, lecz doświadczenie za życia, jakie towarzyszy całkowitemu rozpadowi identyfikacji z ego.
Hinduizm jest jednym z najstarszych i najbardziej złożonych systemów religijnych świata. Zarazem wciąż zyskuje nowych wyznawców. W hinduizmie zaciera się granica pomiędzy człowiekiem a bóstwem. Zachowania bogów są ludzkie. Ułatwia to człowiekowi drogę do boskości.
(opr.: erg)