Święta Barbara

Imię wywodzi się z języka greckiego: barbaros oznaczało osobę obcą, niemówiącą po grecku. Rzymianie przyjęli to znaczenie od Greków, określając tak przedstawicielki innych ludów ? Barbara po łacinie znaczy tyle co cudzoziemka. To imię dość popularne od początków chrześcijaństwa. W Polsce znane od XIV wieku, kiedy to upowszechnił się kult świętej Barbary dzięki pierwszym przekładom słynnego zbioru żywotów świętych "Złotej legendy" Jakopa de Voragine. Chociaż życie i cnoty tej męczennicy nie zostały potwierdzone w źródłach historycznych, przez wieki żywot świętej upiększyły liczne legendy. Według najbardziej znanej święta Barbara żyć miała na przełomie III i IV wieku. Tradycja kościelna, powstała w VII i X wiekach, przedstawia ją jako córkę Dioskura, bogacza i zaciekłego wroga chrześcijan, mieszkającego w Nikomedii w Bitynii (dziś Izmit w Turcji). Według innej legendy żyła w Heliopolis (Baalbek w Libanie). Była tak piękna, że ojciec zamknął ją w wieży, aby uchronić jej dziewictwo. Jeszcze inna wersja jej żywota twierdzi, że podczas studiów korespondowała z jednym z ojców Kościoła, słynnym pisarzem i teologiem, Orygenesem Aleksandryjskim i pod jego wpływem przyjęła chrzest i złożyła wieczysty ślub czystości. Zamknięcie w wieży miało na celu zmuszenie jej do porzucenia wiary i wyrzeczenia się złożonego ślubu. Nieugięta i wytrwałą postawa córki spowodowała, że w przypływie złości własnoręcznie ściął ją mieczem. Po chwili sam zginął od uderzenia pioruna. Relikwie świętej Barbary około tysięcznego roku trafiły do kościoła San Marco w Wenecji, a później do klasztoru świętego Jana Ewangelisty na wyspie Torcello w pobliżu Wenecji. Kościół wspomina ją 4 grudnia. Święta Barbara jest patronką ludzi narażonych na wybuchy, pracowników prochowni i arsenałów, artylerzystów, górników (Barbórka), ale też flisaków, rybaków i żeglarzy; budowniczych, architektów i murarzy oraz wszystkich ludzi ciężkiej pracy "zagrożonych męczeńską śmiercią". Już w średniowieczu pojawił się zwyczaj ścinania w dniu 4 grudnia "gałązek świętej Barbary" (jabłoni lub wiśni), które wstawiano do wazonu, by zakwitły na Boże Narodzenie. W polskiej tradycji ludowej święta Barbara jest także patronką życia rodzinnego i dobrej śmierci, ma w swej pieczy panny na wydaniu i ich narzeczonych; broni od chorób, epidemii, zwłaszcza od "czarnej zarazy" (ospy), a także od burzy i uderzenia pioruna. W latach okupacji hitlerowskiej i stanu wojennego świętej Barbarze, patronce wszystkich ludzi podziemia, polecała się konspiracja polska. Od czasu Soboru Watykańskiego (1962?65) święta Barbara z Nikomedii nie figuruje w oficjalnym rzymskim kalendarzu świętych, ponieważ jej istnienie nie zostało historycznie dowiedzione. Jednak ze względu na wielką popularność już w 1972 roku pojawiła się ponownie w wielu kalendarzach liturgicznych kościołów lokalnych. W Kościele prawosławnym nadal jest powszechnie czczona.
W historii Polski zapisały się królowe: Barbara Zapolya (1495?1515), od 8 lutego 1512 roku pierwsza żona Zygmunta I Starego, oraz jego synowa Barbara Radziwiłłówna (1520?51), druga żona Zygmunta II Augusta. Słynąca z urody Barbara Radziwiłłówna (już jako wdowa po wojewodzie trockim Stanisławie Gasztołdzie) w październiku 1543 roku poznała Zygmunta II, który po pierwszym spotkaniu w Geranojdach bez pamięci się w niej zakochał. Burzliwy romans między następcą tronu a Barbarą utrzymywany był w tajemnicy, gdyż Zygmunt był żonaty z Elżbietą I Habsburżanką, która zmarła w czerwcu 1545 roku. Potajemny ślub z Barbarą latem 1547 roku wywołał burzę wśród szlachty i spotkał się ze sprzeciwem jego rodziców: Zygmunta I Starego i królowej Bony. Po śmierci starego monarchy w 1548 roku doszło do gwałtownego wystąpienia szlachty z Królestwa przeciwko Barbarze. W listopadzie tego roku podczas sejmu w Piotrkowie posłowie i senatorowie zażądali unieważnienia małżeństwa Zygmunta z Barbarą. Twarde stanowisko Zygmunta i obietnice poczynione wobec wielmożów i duchowieństwa sprawiły, że wyrażono zgodę na zamieszkanie Barbary na Wawelu. Koronowana 7 grudnia 1550 roku. Ciężko chora zmarła 8 maja 1551 roku na raka narządów rodnych. Pochowana została w katedrze wileńskiej. Osoba Barbary jest jedną z najbardziej kontrowersyjnych postaci polskich dziejów. Burzliwy romans, a następnie związek małżeński z Zygmuntem Augustem, nadal wywołuje wiele dyskusji w historiografii. Niezależnie od polemik i sporów dzieje tragicznie zakończonego związku miłosnego Barbary z Zygmuntem stały się inspiracją dla licznych dzieł literatury pięknej i sztuki. Największą popularnością cieszył się wielokrotnie wystawiany dramat Alojzego Felińskiego "Barbara Radziwiłłówna" z 1817 roku. Postać Barbary grały: Jadwiga Smosarska w filmie z 1936 roku oraz Anna Dymna w serialu "Królowa Bona" z 1980 roku i powstałym na kanwie tego serialu filmie "Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny" z 1983 roku. Spośród postaci literackich największą sławę zdobyły: Baśka Jeziorkowska ? hajduczek z "Pana Wołodyjowskiego" (1888) Henryka Sienkiewicza, Barbara Niechcicowa ? główna bohaterka "Nocy i dni" (1932?34) Marii Dąbrowskiej, Basia Bzowska ? tytułowa bohaterka "Awantury o Basię" (1936) Kornela Makuszyńskiego oraz Baśka (Basik) ? dziewczyna Kolumba z powieści "Kolumbowie, rocznik 20" (1957) Romana Bratnego.
Współczesna Barbara to osoba o bardzo ciekawej osobowości. Jest uczuciowa i wrażliwa na wszystko, co stanowi o urokach życia. Ma wrodzony zmysł poezji, piękna i elegancji. Jak cieplarniany kwiat ? potrzebuje słońca i ciepła. Chyba dlatego jej symbolem roślinnym jest orchidea. Jest introwertyczką, najlepiej czującą się we własnym świecie, gdzie może śnić na jawie o uroczym księciu, pałacach itp. Pod maską kobiety?dziecka jednak kryje się w niej dużo silnej woli. Barbara nie lubi wybaczać, ma niebezpiecznie dobrą pamięć, zwłaszcza w sprawach uczuciowych. Jest towarzyska, choć może nie z chęci uczestniczenia w życiu innych, lecz z ochoty na włączenie ich do własnego życia. Nomenolog Pierre Le Rouzic twierdzi, że niełatwo wytłumaczyć mechanizm jej zmysłów, tak bardzo nakładają się w niej na siebie: kokieteria, towarzyskość, pragnienie komfortu, zmian i podróży z mniej lub bardziej niewinnymi flirtami. Mimo że lubi wolność, swobodę myślenia i działania społecznego, daje się prowadzić przez silną rękę męską. Jest wzorową matką i dobrą przyjaciółką męża. Bardzo wrażliwa na krzywdę ludzką. Zawsze pozostaje lojalna wobec przełożonych, wierna swoim życiowym zasadom, ciągle poszukująca dobrych rozwiązań trudnych spraw życiowych.

Znane imienniczki
Barbara Bittnerówna ? tancerka
Barbara Borys?Damięcka ? reżyser teatralny i filmowy
Barbara Brylska ? aktorka filmowa
Barbara Dunin ? piosenkarka
Barbara Hesse?Bukowska ? pianistka
Barbara Hoff ? projektantka mody
Barbara Horawianka ? aktorka filmowa
Barbara Krafftówna ? aktorka
Barbara Piasecka?Johnson ? filantrop, kolekcjoner sztuki
Barbara Połomska ? aktorka
Barbara Sass?Zdort ? reżyser filmowy i TV
Barbara Sołtysik ? aktorka
Barbara Toruńczyk ? publicystka, wydawca
Barbara Trzetrzelewska (Basia) ? piosenkarka
Barbara Wachowicz ? pisarka
Barbara Wolnicka ? florecistka, srebro Sydney ?2000
Barbara Wrzesińska ? aktorka
Dni imienin: Większość Barbar przyjmuje życzenia 4 grudnia. Pozostałe 8 i 18 kwietnia, 20 lipca, 22 września, 19 listopada i 16 grudnia.
Zebrał: Jerg