Płaczą i płacą

Wydaje się niemożliwe dokładne wyliczenie, ile kosztują samorządy coraz popularniejsze urlopy zdrowotne nauczycieli. Ich koszt jest bardzo duży ? gmina Opoczno w tym roku szkolnym musi ?na czysto? wydać na ten cel 509 tys. zł. A tę kwotę w zasadzie trzeba by podwoić, bo za zastępstwa przecież też trzeba zapłacić?
Urlopy na poratowanie zdrowia (wg art. 73 Karty nauczyciela) przysługują nauczycielom na pełnym etacie (18 godzin pensum ), którzy przepracowali co najmniej 7 lat. Mogą je wziąć trzy razy w ciągu kariery zawodowej ? za każdym razem nawet na rok. Nauczyciel otrzymuje w tym czasie pełne wynagrodzenie zasadnicze oraz dodatek za wysługę lat i inne dodatki (np. wiejskie, mieszkaniowe). Minimalna przerwa między urlopami wynosi zaledwie rok.
Urlopy zdrowotne nauczycieli oprócz tego, że generują koszty związane z wypłacaniem pensji za zastępstwa, wpływają także na zaniżanie tzw. średnich ? samorządy muszą więc zapłacić różnicę pomiędzy wypracowaną kwotą a tą, która im przysługuje odgórnie.
Dlaczego poruszamy ten temat? Nie dlatego, że chcemy zaglądać do cudzych kieszeni, ale dlatego, że obawiamy się, że samorządy nie wytrzymają dłużej takich obciążeń. Dlatego chciałyby, aby za urlopy zdrowotne nauczycieli płacił ZUS. Ilość dzieci w szkołach spada, relatywnie coraz mniejsze są też subwencje, a pensje nauczycielskie w ostatnich latach rosną (wraz z pochodnymi). Na tzw. zero wychodzą szkoły, gdzie we wszystkich klasach jest nie mniej, niż 25?27 uczniów. Jeśli jest ich mniej, generują straty. Samorządy zmuszane są dopłacać do ich utrzymania, ale wiadomo z pustego i Salomon nie naleje, a pensje i ZUS płacić trzeba? Dziś płace nauczycieli pochłaniają nawet 80 procent pieniędzy przeznaczanych przez samorządy na oświatę.
Starostwo w roku szkolnym 2009/10 oraz w 2010/11 nie musiało głęboko sięgać do budżetowej kieszeni, bo w tych latach na urlopach zdrowotnych przebywało tylko dwóch nauczycieli (po jednym w roku). Ale już w obecnym roku szkolnym na urlop wybrało się pięciu nauczycieli, mających pensje zasadnicze od 2222 zł do 2995 zł. Wszyscy mają wypracowaną wysługę lat i otrzymują dodatek od 10 do 20 proc., a troje z nich ma dodatki wiejskie i mieszkaniowe (8?12 proc.). Nie trzeba być supermatematykiem, by wyliczyć, że władze powiatowe muszą szukać w swych budżetach kwot znacznie już większych, liczonych w setkach, a nie dziesiątkach tysięcy. Miesięczne płace tej piątki nauczycieli wynoszą 17.917 zł, rocznie blisko ćwierć miliona złotych. Oczywiście za tych nauczycieli trzeba zapłacić ZUS (około 20 proc.). Dyrektorzy szkół muszą znaleźć nauczycieli na zastępstwa i zapłacić za godziny ponadnormatywne, a na ten cel otrzymują środki również z budżetu powiatu.
Gmina Opoczno ma na swym terenie najwięcej szkół i przedszkoli, a w związku z tym nauczycieli. W roku szkolnym 2009/10 z dobrodziejstw urlopu zdrowotnego korzystało 13 z nich, co kosztowało gminę 312.429 zł. Nieco taniej wypadł rok 2010/11, kiedy to na urlop wybrało się ?tylko? 11 nauczycieli ? koszt 306.664 zł. W bieżącym roku szkolnym reperuje swoje zdrowie 15 nauczycieli ? koszt 508.879 zł. W roku szkolnym 2009/10 z urlopu zdrowotnego korzystał jeden nauczyciel przedszkolny, czworo ze szkół wiejskich i ośmiu ze szkół miejskich. Rok później dwoje z przedszkoli, dwoje ze szkół wiejskich i siedmiu z miejskich. W bieżącym roku ? sześciu nauczycieli ze szkół wiejskich i dziewiątka ? z miejskich. Jest to ważna informacja przy planowaniu budżetu gminy, dlatego, że na nauczycielską pensję składa się, oprócz wynagrodzenia zasadniczego (zależnego od stopnia awansu zawodowego) i dodatku za wysługę lat, dodatek wiejski i dodatek mieszkaniowy.
Oczywiście nie każdy nauczyciel z urlopu zdrowotnego korzysta przez cały rok szkolny. Niektórzy na podreperowanie zdrowia potrzebują tylko kilku miesięcy.
Niestety, coraz częściej jednak zdarza się, że taki urlop zdrowotny jest dla nich kołem ratunkowym, mającym uchronić przed zwolnieniem. Np. w jednej z tomaszowskich szkół pracowało na czterech etatach pięciu wuefistów. Żaden z nich nie chciał się zwolnić (przejść do innej placówki), więc rotacyjnie, co roku jeden, szedł na urlop zdrowotny. Czy i na naszym terenie występują takie zjawiska? Na pewno tak, choć oficjalnie nikt nam tego nie chce potwierdzić. Nieoficjalnie nauczyciele mówią, że faktycznie mają takich znajomych, którzy korzystali z urlopu, by ratować się przed zwolnieniem. Wiedzą o tym dyrektorzy szkół, którzy nie mają jednak żadnych możliwości odmowy udzielenia urlopu zdrowotnego ? o tym decyduje lekarz i jego opinia o stanie zdrowia nauczyciela. Dyrektor może tylko podpisać wniosek o urlop i szukać sposobów na oszczędne zastępstwa albo pisać do organu prowadzącego o dodatkowe środki. Nic dziwnego, że samorządowcy szukając oszczędności i łatając dziurawe budżety, bardzo chcieliby przekazać pod skrzydła ZUS swoich chorych i ?chorych inaczej? nauczycieli. ZUS ma większe możliwości kontroli zasadności udzielania takich urlopów i weryfikacji postanowień lekarzy. Alternatywą jest tylko likwidacja szkół, gdyż w najbliższych latach subwencje oświatowe drastycznie będą maleć, wraz z liczbą uczniów (niż demograficzny). Bo w to, że z Karty nauczyciela zniknie punkt o płatnym urlopie zdrowotnym nie uwierzę?
Według prognoz GUS, do roku 2020 w szkołach liczba uczniów nadal będzie spadać. Będzie ich mniej o kolejne 600 tysięcy. Proporcjonalnie więc powinno odejść z pracy ok. 100 tys. nauczycieli.