tygodnik opoczyński
Baza firm
 
Historia

 Pułk Opoczyński - rok 1864

 
Poszła młódź do lasu, Pustką stoją dwory, Pozostał pod strzechą Kto stary lub chory. Maria Konopnicka - Rok 1863



Jan Rudowski (fot.: W. Wybranowski, Lwów ? internet)



Utworzony został przez ppłk. Jana Rudowskiego na podstawie rozkazu gen. Józefa Hauke?Bosaka z 10 stycznia 1864 roku w ramach Dywizji Sandomierskiej II Korpusu Krakowskiego.
Uformowany był z luźnych, lub wcześniej rozbitych przez Rosjan, oddziałów powstańczych i uzupełniony później przez ochotników.
Według przewidywanego przez gen. Hauke?Bosaka schematu organizacyjnego miał posiadać: dwa bataliony piechoty, batalion kosynierów, batalion rezerwowy i szwadron jazdy. Batalion tworzyć miały cztery kompanie w liczbie 5 oficerów i 74 szeregowców.
Dowództwo pierwszego batalionu i jednocześnie całego pułku gen. Hauke?Bosak powierzył ppłk. Janowi Rudowskiemu. W przypadku drugiego batalionu ograniczył się tylko do wskazania p.o. dowódcy w osobie kapitana Koroniewicza.
W rzeczywistości Pułk Opoczyński tworzyły:
* pierwszy kadrowy batalion strzelców, będący liczebnie i bojowo najbardziej wartościowym oddziałem powstańczym, pod dowództwem majora Matwieja Bezkiszkina, w którego skład wchodziła: 1. kompania ? dowódca kapitan Władysław Ciepły, 2. kompania ? dowódca kapitan Ryszard Rząśnicki (część źródeł podaje kapitana Berezę). O innych kompaniach wspominanego batalionu, o ile w ogóle istniały, nic nie wiadomo
* drugi batalion strzelców dowodzony od marca 1864 przez kapitana Waltera, oficera kadrowego byłego Pułku Miechowskiego rozbitego pod Opatowem 21 lutego 1864 r. Jako dowódcę batalionu przed Walterem wspomina się nieznanego bliżej Majewskiego
* trzeci batalion dowodzony przez majora Mieczysława Szemiota, byłego oficera rosyjskiego
* szwadron jazdy rotmistrza Juliusza Solbacha (lub Selbacha, inne źródła podają też Stanisław Solbach, Zollbach)
? osobista eskorta dowódcy pułku ppłk. Jana Rudowskiego w liczbie 50 kawalerzystów, dowodzona przez porucznika Kornieja Minate, byłego szeregowca Wołyńskiego Pułku Ułanów, który podczas walk powstańczych awansował na oficera (inne źródła podają też porucznika Minetti).
Żadne ze znanych źródeł historycznych nie odnotowuje istnienie zakładanego przez gen. Hauke?Bosaka, batalionu kosynierów. W Pułku Opoczyńskim Jana Rudowskiego przypuszczalnie więc formacji kosynierów nie było. Kadrę dowódczą i oficerską pułku tworzyli przeważnie byli zawodowi oficerowie rosyjscy, którzy z różnych powodów dobrowolnie przyłączyli się do powstania.
Mimo ogromnych kłopotów i niesprzyjających okoliczności, Rudowskiemu i jego oficerom udało się utworzyć podstawy pułku i przygotować go do masowego przyjęcia wiosną 1864 r. nowych ochotników.
Poszczególne bataliony operowały przeważnie w lasach powiatu opoczyńskiego i opatowskiego. Pierwszy batalion kadrowy Bezkiszkina przebywał w okolicy Samsonowa, drugi w okolicy Końskich, trzeci koło Wąchocka. Jedynie eskorta dowódcy pułku przesuwała się z obozu do obozu.
Poszczególne formacje Pułku Opoczyńskiego dość długo wlaczyły i nękały nieprzyjaciela. Nie były jednak w stanie odwrócić nieuniknionej klęski powstania. Podobnie jak inne oddziały powstańcze, zostały w końcu pokonane, rozbite i rozproszone przez lepiej uzbrojonych, wyszkolonych i liczebnie przeważających Rosjan.
I tak 10 marca 1864 rosyjskiej lotnej kolumnie porucznika Medianowa udało się zaskoczyć obozujący w lasach pod Wąchockiem szwadron jazdy rotmistrza Solbacha z resztą jazdy sandomierskiej oraz trzeci batalion majora Szemiota. Rosyjscy dragoni i kozacy pobili powstańców. Sześćdziesiąciu z nich, łącznie z dowódcą szwadronu poległo na miejscu, mnóstwo było rannych a trzydziestu dostało się do niewoli. Po klęsce powstańców szwadron jazdy i trzeci batalion Pułku Opoczyńskiego właściwie przestały istnieć. Co prawda major Szemiot z resztką ocałałych żołnierzy próbował jeszcze walczyć, ale 19 kwietnia 1864 r. został pokonany w potyczce pod Radkowicami przez oddział majora Bergmana. Sam Szemiot poległ wraz z czterema innymi oficerami batalionu. Tym samym rzeci batalion ostatecznie przestał istnieć.
9 kwietnia 1864 roku rosyjska kolumna dowodzona przez majora Zagriażskiego rozbiła w lesie pod Klinowem drugi batalion kapitana Waltera w sile 60 ludzi. W potyczce zginęło wielu powstańców a kilkudziesięciu dostało się do niewoli. W ten sposób kolejna formacja Pułku Opoczyńskiego przestała istnieć.
Na polu walki pozostał jedynie pierwszy kadrowy batalion strzelców majora Bezkiszkina i niewielka eskorta dowódcy pułku. Oddział Bezkiszkina dość długo szczęśliwie unikał obław i pościgów. Jednak wraz z przybywającymi dniami topniały jego szeregi jak śnieg na wiosnę. Rosjanom w końcu udało się wytropić i schwytać jego dowódcę. Dokładne okoliczności końca pierwszego batalionu i pojmania majora Bezkiszkina nie są znane. Ze źródeł rosyjskich wiadomo tylko, że Bezkiszkin pojmany został 27 kwietnia 1864 w jakiejś leśniczówce przez kozaków ppłka Zankisowa, których wcześniej 16 marca 1864 r. pokonał w Bliżynie.
Z raportu Zankisowa z czerwca 1864 roku do radomskiego naczelnika wojennego, gen. Bellagarde wynika, że oficerowie i kozacy jego liniowej sotni z kubańskiego kozackiego dywizjonu Sigidowa, wykazać musieli się przy pojmaniu Bezkiszkina szczególną odwagą i poświęceniem, ponieważ ten strzelał do nich z dwóch rewolwerów.
Major Bezkiszkin trafił pod wojskowy sąd polowy w Radomiu, który skazał go na śmierć. Bohaterski oficer poniósł śmierć na szubienicy 17 maja 1864 r.
Po końcu pierwszego batalionu, widząc beznadziejność kontynuowania walki powstańczej, dowódca pułku Jan Rudowski zdecydował 4 maja 1864 o rozwiązaniu formacji i opuszczeniu sandomierskiego. Udało mu się przedostać do Galicji i dożyć spokojnej starości. Inni dowódcy mieli mniej szczęścia. Dowódcę jego eskorty por. Kornieja Minatę Rosjanie aresztowali podczas próby przejścia kordonu granicznego pod fałszywym dokumentem wystawionym na nazwisko Zawadzki. Został osądzony i stracony w Radomiu 27 czerwca 1864 r.
Tak zakończyła się walka Pułku Opoczyńskiego jako formacji powstańczej.
Warto jeszcze dodać, że wspominaną Dywizję Sandomierską II Korpusu Krakowskiego tworzyły: Pułk Opoczyński (ppłk Rudowski), Pułk Radomski, Pułk Opatowski, Pułk Sandomierski, kawalerii dywizji (mjr. Markiewicz) i artyleria dywizji.

W publikacji ?Powstanie Styczniowe 1863?1864 w Tomaszowie Mazowieckim i sąsiednich powiatach? (Tomaszów Mazowiecki 1938, Druk. F. Pruski, s. 11?13) przyjęto, że wspominana potyczka oddziału kpt. Waltera z kolumną rosyjską ppłk Zagriażskiego odegrała się w lesie między Prymusową Wolą i Klinami Januszewskimi. Ciała powstańców poległych pod Klinami złożone miały być złożone we wspólnej mogile w lesie pod Prymusową Wolą.
Natomiast Jan Kulpiński, historyk zajmujący się okresem powstania styczniowego w rejonie Bodzentyna, doszedł w swoich badaniach do wniosku, że wymienione przez S. Zielińskiego ?Klinowo? to Klonów k. Bodzentyna.


Waldemar Ireneusz Oszczęda   

Artykuł ukazał się w wydaniu nr 4 (811) z dnia 25 Stycznia 2013r.
 
Kontakt z TOP
Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Biuro ogłoszeń
oglotop@pajpress.pl

Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Dział reklamy
tel: 44 754 41 51

Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Redakcja
tel: 44 754 21 21
top@pajpress.pl
Artykuły
Informator
Warto wiedzieć
Twój TOP
TIT - rejestracja konta Bądź na bieżąco.
Zarejestruj konto »