Przewinęli się przez Opoczno cz. 5

W uzupełnieniu cyklu artykułów poświęconych wybitnym postaciom, które w czasie I wojny światowej przewinęły się przez Opoczno należy wspomnieć o kolejnych dwóch osobach.
Pierwszą z nich jest Saturnin Maria Mrávincsics (1879??). Zgodnie z opublikowanym ok. 1916 r. składem osobowym administracji okupacyjnej miał on być c.k. komisarzem okręgowym w Oddziale Przemysłowym i Socjalno?Politycznym, Sekcji Administarcyjnej, Generalnego Gubernatorstwa Wojskowego w Lublinie. Wiadomo natomiast, że już od lata 1915 r. jako cywilny urzędnik przebywał w Opocznie. Jak podaje Henryk Mieroszewski w swoim "Pamiętniku" już w lipcu 1915 r. brał udział w zebraniu Komitetu Obywatelskiego w Przysusze, prawdopodobnie w charatkerze cywilnego komisarza c.i k. komendy powiatowej w Opocznie. Nie wiadomo kiedy dokładnie objął to stanowisko, ale sprawował je kilka lat, także po wyborach samorządowych w maju 1917 r. Mrávincsics był urzędnikiem cywilnym administracji wojskowej. Po odzyskaniu niepodległości od czerwca 1920 r. do czerwca 1921 r. w randze nadinspektora był komendantem Policji Państwowej dla byłej Dzielnicy Pruskiej w Poznaniu. Była to funkcja tymczasowa i wkrótce został prezesem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu. Prywatnie posiadał księgozbiór bibliofilski i od 1928 r. był przesem Towarzystwa Bibliofilów Polskich w Poznaniu. W tym mieście pozostawał w kontaktach służbowych i towarzyskich ze znajomym z czasów opoczyńskich Stanisławem Kauckim, który w pierwszej połowie lat 30. był wicewojewodą poznańskim, a w czasie okupacji austro?węgierskiej praktykantem w referacie służby politycznej c.i k. komendy powiatowej w Opocznie. O Kauckim wspominamy w artykule "Przewinęli się przez Opoczno" (TOP 37/2013). W Narodowym Archiwum Cyfrowym przechowywane są m.in. zdjęcia z polowania, w którym obaj panowie uczestniczyli.
Kolejną osobą jest sierżant Legionów Polskich Stanisław Piotr Szelowski (1895?1957). Był on jednym z wielu rekonwalescentów, których komendant Grupy Legionów Polskich w Piotrkowie, pułkownik Zygmunt Zieliński oddał jesienią 1915 r. do dyspozycji komisarzowi rządowemu rotmistrzowi Mieroszewskiemu. 3 października 1915 r. rozpoczęło się urzędowanie magistratu w odremontowanych przedwojennych pomieszczeniach na pl. Kościuszki w Opocznie. Stanisław Szelowski został zastępcą sekretarza magistratu Jana Kamińskiego. Prawdopodobnie w lutym 1916 r. na podstawie decyzji komisarza rządowego Mieroszewskiego zastąpił go na tym stanowisku, likwidując jednoczesnie etat zastępcy.
Szelowski do historii przeszedł jako pierwszy burmistrz Rembertowa. Dzięki rembertowskiemu regionaliście Sławomirowi Bielickiemu wyjątkowo dobrze znana jest biografia Szelowskiego. To on spisał wspomnienia Alicji Szelowskiej, choć brzmi to niewiarygodnie, żyjącej jeszcze wdowy po Stanisławie.
Paweł Budziński


* * *

Pierwszy burmistrz Rembertowa

Stanisław Piotr Szelowski urodził się 9 maja 1895 roku w Zgłobicach, w powiecie tarnoskim. Był uczniem gimnazjów w Jaśle i Dębicy, gdzie w czerwcu 1914 r. zdał egzamin dojrzałości. Już 4 sierpnia tego roku wstąpił do I brygady Legionów Józefa Piłsudskiego. W 1915 roku z powodu rany postrzałowej płuca został odesłany najpierw do Szpitalu Rezerwy Legionów Polskich w Czeskich Cieplicach, następnie leczył się w Szpitalu Legionistów w Zakopanem. Jako rekonwalescent został oddelegowany do pracy w Opocznie, gdzie do 30 września 1916 r. pełnił funkcję sekretarza magistratu. Następnie został skierowany do komisarza cywilnego Komendy Powiatowej do Inspektoratu Szkolnictwa Okręgu Opoczyńskiego.
W 1917 r. rozpoczął pięcioletnie studnia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po odzyskaniu niepodległości 17 marca 1919 r. Szelowski wstąpił do 1 Pułku Ułanów w Dębicy. Dwa lata później został powołany na stanowisko sekretarza starostwa w Miechowie. W 1922 r. na własną prośbę został przeniesiony na takie samo stanowisko do Starostwa w Mińsku Mazowieckim, a cztery lata później ponownie na własną prośbę, również na takie samo stanowisko do Starostwa w Grodzisku Mazowieckim. Z powodu problemów zdrowotnych, związanych jeszcze z ranami wojennymi, w lipcu 1929 r. wojewoda warszawski przeniósł go w stan spoczynku. Ponieważ stan jego zdrowia uległ poprawie postanowił wrócić do czynnej działalności i w dniu 9 marca 1933 roku został wybrany wójtem gminy Legionowo.
31 marca 1939 osadzie Rembertów nadano prawa miejskie i w kwietniu 1939 roku Szelowskiego wybrano na stanowisko burmistrza tego miasta. Rembertów był miastem dość zasobnym, część mieszkańców pracowała w licznych zakładach na miejscu, reszta dojeżdżała do pracy w Warszawie. Spokojne życie miasta i jego mieszkańców skończyło się we wrześniu 1939 r. Po utworzeniu Generalnego Gubernatorstwa nastąpiły zmiany organizacyjne i personalne w administracji. Szelowski zachował swoje stanowisko, ale podlegał teraz niemieckiemu staroście scalonych powiatów warszawskiego i radzymińskiego, Hermanowi Ruprechtowi. Jego reakcję na nową sytuację opisują jego własne słowa: obecnie moją ojczyzną jest Rembertów i pragnę uczynić wszystko, aby ocalić to co można jeszcze ocalić przed zagładą przez Niemców i muszę w miarę moich możliwości zapewnić mieszkańcom jak najlepsze w tych trudnych warunkach ich bytowanie. Oczywiście mam głęboką nadzieję, że obywatele będą mnie wspierać w podejmowaniu najważniejszych decyzji dotyczących miasta.
W tych trudnych latach Szelowski był bardzo aktywny. Udało mu się uchronić rembertowian przed planowanym w 1939 r. przez Niemców wysiedleniem. Chronił ludzi przed wywózkami do Rzeszy. Wspierał działalność Rady Głównej Opiekuńczej, wydającej posiłki mieszkańcom Rembertowa. Na początku 1941 r. zorganizował Miejski Szpital Zakaźny. Od końca 1942 r. współpracował z AK. Jego działalność nie była pozbawiona ryzyka. Za sprawą donosów był dwukrotnie aresztowany: w Wigilię Bożego Narodzenia 1939 r. oraz w sierpniu 1942 r.
Po wkroczeniu Armii Czerwonej Stanisław Szelowski od 19 stycznia do 15 maja 1945 r. pełnił funkcję delegata Starostwa dla zabezpieczenia majątku, uporządkowania i uruchomienia Rejonowej Spółdzielni Rolniczo?Handlowej i Mleczarskiej w Piasecznie. Następnie skierowano go na Śląsk do Ministerstwa Ziem Odzyskanych. W czerwcu 1945 r. został naczelnikiem Wydziału Kontroli w Zarządzie Miasta Bytomia, gdzie pracował do końca 1950 r. Następnie przeprowadził się z rodziną do Choszczówki k. Legionowa. Ostatnim miejscem pracy Szelowskiego było Przedsiębiorstwo Górniczo?Geodezyjne Przemysłu Ceramiczno?Budowlanego w Warszawie. Zmarł nagle 18 maja 1957 r. i zgodnie ze swoim życzeniem został pochowany na cmentarzu w Rembertowie.

Pełna wersja wspomnień Alicji Szelowskiej opublikowana jest na stronie: http://www.naszrembertow.waw.pl




Saturnin Maria Mrávincsics



Grupa legionistów w Opocznie. Stanisław Szelowski sekretarz magistratu stoi pierwszy z lewej, Stanisław Malon komendant polskiej policji miejskiej siedz z prawej



Stanisław Piotr Szelowski