Prelekcja w rocznicę

"Pacyfikacja Skroniny i Sobienia na tle represji niemieckich w dystrykcie radomskim" to tytuł prelekcji, jaką w czwartek, 14 marca, w Muzeum Regionalnym, wygłosił dr Tomasz Domański z kieleckiej delegatury Instytutu Pamięci Narodowej. Spotkanie wpisało się w obchody 70. rocznicy tych wydarzeń. Wykładu wysłuchali przedstawiciele władz powiatowych i miejskich, władze gminy Białaczów, członkowie Klubu Historycznego im. gen. Stefana Roweckiego "Grota" w Piotrkowie Trybunalskim, mieszkańcy Skroniny i Sobienia oraz młodzież z terenu gminy Białaczów i z ZSS nr 1.
Prelegent, dr Tomasz Domański, pracownik Biura Edukacji Publicznej delegatury IPN w Kielcach jest autorem publikacji dotyczącej represji niemieckich w dystrykcie radomskim w latach 1939?1945, a więc również na terenach naszego powiatu. Nie bez powodu więc właśnie on, w przeddzień 70. rocznicy pacyfikacji Skroniny i Sobienia na ziemi białaczowskiej, przywołał te zdarzenia, podpierając się danymi opracowanymi na podstawie materiałów źródłowych ? protokołów przesłuchań świadków tych zdarzeń. Wstępem do jego wykładu był film o pacyfikacji Michniowa, gdzie w odwecie za akcję partyzancką w ciągu dwóch dni zamordowano 204 osoby ? pierwszego dnia w kilku budynkach spalono żywcem kilkudziesięciu mężczyzn, a dnia następnego zamordowano rozstrzeliwując i paląc zwłoki bądź paląc żywcem około 100 kobiet i dzieci.
Jak mówił dr Domański podobnie wyglądała pacyfikacja Skroniny i Sobienia, która miała miejsce 15 marca 1943 roku. Prelegent nakreślił przyczyny tych represji: ktoś poinformował Niemców o przebywajaych we wsi osobach podejrzanych o współpracę z partyzantami i inne działania, w których okupant widział zagrożenie. Duże znaczenie miał również fakt, że jeden z mieszkańców Skroniny, Arkadiusz Mastalerz, należał do Armii Krajowej. Poza tym Stanisław Serwatka ze Skroniny prowadził olejarnię, co zdaniem okupanta godziło w interesy III Rzeszy. Właśnie w budynku tej olejarni zamordowano kilkanaście osób ? część rozstrzelano, a niektóre, w tym żonę i pięcioro dzieci Stanisława Serwatki, spalono żywcem. Podobnie wyglądała pacyfikacja Sobienia, gdzie dokonano kilku brutalnych morderstw. Najczęściej mężczyzn aresztowano, a kobiety i dzieci rozstrzeliwano. Zwłoki Niemcy spalili w kilku budynkach. Dr Domański odczytał nazwiska oraz podał wiek wszystkich ofiar. Jak podsumował, podczas pacyfikacji Skroniny i Sobienia zamordowano 47 osób, w tym 13 mężczyzn, 12 kobiet i 22 dzieci. W Skroninie, w domu Serwatki zamordowano lub spalono żywcem 16 osób. W Sobieniu zastrzelono 31 osób, zwłoki 27 z nich spalono. Tego dnia uprowadzono również 31 mężczyzn.
W imieniu mieszkańców Skroniny i Sobienia za prelekcję podziękowała Elżbieta Lasota, sołtys Sobienia. Zaś jeden ze słuchaczy, mieszkający w Petrykozach Jerzy Duda, jak się okazało 13?letni wówczas świadek tych zdarzeń, przywołał własne wspomnienia.
Prelekcję zorganizowali wspólnie zarząd Klubu Historycznego im. gen. Stefana Roweckiego "Grota" w Piotrkowie Trybunalskim, Muzeum Regionalne oraz wójt gminy Białaczów. Wykład był jednym z cyklu spotkań organizowanych przez Klub Historyczny.
Nasturalną kontynuacją obchodów 70. rocznicy pacyfikacji obu wsi były uroczystości, jakie odbyły się 15 marca przy pomnikach w miejscu kaźni w Sobieniu i Skroninie. Niby nie było specjalnie zimno, ot, ?4°C, ale silny wiatr i duża wilgotność powietrza spowodowały, że zimno było bardzo odczuwalne. I pewnie te niesprzyjające warunki spowodowały, że w Sobieniu o godz. 12.00 zebrało się około 30 osób, w tym poczty sztandarowe OSP i szkół z gminy Białaczów. W takich warunkach, Tomasz Łuczkowski, po krótkim przedstawieniu wydarzeń sprzed 70. lat i odczytaniu listy pomordowanych, zmiast po prostu wspólnie z proboszczem odmówić za zmarłych "Ojcze nasz" przeprowadził coś, co nazwał apelem poleglych, który zwykle jest zarezerwowany dla uroczystości prowadzonyh według ceremoniału wojskowego.
Podobna uroczystośc odbyła się o godz. 14.00 w Skroninie.




Przy pomniku w Sobieniu



Uroczystości rocznicowe w Skroninie