Kolęda wszystkich narodów

W wigilijny wieczór prawie w każdym polskim domu rozbrzmiewają kolędy. Słyszymy je w kościołach, radiu i telewizji, na koncertach chóralnych. Śpiewają je soliści operowi i piosenkarze. Od stuleci szczycimy się tym, że mamy w skarbnicy naszej kultury i pobożności wiele wspaniałych kolęd i pastorałek.
Jest jednak wśród tych najchętniej śpiewanych jedna obca, rodem z Austrii, która trafiła do serc milionów ludzi na całym świecie, a u nas była znana niedługo po swych narodzinach. To kolęda Stille Nacht, heilige Nacht ? Cicha noc, święta noc.
Dziś, przetłumaczona na dziesiątki języków świata, zadziwia pięknem swoich słów i melodii. Warto więc poznać jej historię.
Działo się to w wigilijny dzień 1818 roku w Oberndorfie, niewielkiej miejscowości w zachodniej Austrii, wysoko w Alpach. Przed południem ksiądz Joseph Mohr, 26?letni wikariusz kościoła pod wezwaniem świętego Mikołaja przekazał przyjacielowi Franzowi Xavieremu Gruberowi ułożony przez siebie wiersz o betlejemskiej nocy z prośbą o oprawę muzyczną ? taką, aby można go było wykonać w formie pieśni jeszcze tej nocy na pasterce. Starszy o 5 lat Franz Gruber na co dzień uczył śpiewu w szkole w pobliskim Arnsdorfie, a w świąteczne dni pełnił obowiązki organisty w kościele księdza Mohra.
Przyjacielowi nie odmawia się, szczególnie w takim dniu. O północy zabrzmiała w kościele jego kompozycja na dwa głosy solo, gitarę i chór ? prawykonanie pieśni Stille Nacht. Mohr śpiewał tenorem, Gruber basem. Gitara okazała się konieczna, bo akurat organy utraciły swoje brzmienie, jak się potem okazało za sprawą małej myszy kościelnej, która nadgryzła skórzany miech napędzający instrument. Na gitarze grał prawdopodobnie Mohr, choć istnieją ilustracje wskazujące na Grubera. Faktem jest jednak, że użycie właśnie gitary miało ogromne znaczenie dla popularyzacji tej pieśni.
W jakiś czas potem przyjechał do Oberndorfu z Zillertalu budowniczy organów, Karl Mauracher by dokonać niezbędnej naprawy i nastroić instrument. O wypróbowanie organów poprosił Grubera.
Ten zaczął wygrywać różne pieśni kościelne, by w końcu wykonać melodię "Cichej nocy". Organmistrz, zachwycony utworem, poprosił o słowa, przepisał je wraz z nutami i zabrał ze sobą. Tak zaczęła się wędrówka tej pieśni po świecie.
Z Zillertalu dwie rodziny poniosły ją dalej. Rodzina Strasserów, która szyła rękawiczki i sprzedawała je po kraju, wykonała pieśń na koncercie w domu cechowym lipskich sukienników w 1832 roku. Po koncercie saksońska para królewska poprosiła ich o powtórzenie występu na zamku w Pisenburgu. Natomiast rodzina Rainerów zaśpiewała ją w 1839 roku w Nowym Jorku. Z czasem kolęda dotarła do wszystkich zakątków świata.
Tylko nazwisko kompozytora długo jeszcze pozostawało w zapomnieniu. Nie wiadomo, dlaczego Karl Mauracher przemilczał je. Uważano zatem, że autorem tak pięknej kompozycji może być tylko jakiś wielki kompozytor: Haydn, Mozart lub Beethoven. Gdy wraz z nutami wyszła drukiem w 1840 roku, pod tekstem napisano: "autor nieznany". Po latach wszystko się wyjaśniło dzięki poszukiwaniom prowadzonym przez członków chóru cesarskiego w Berlinie, którzy w 1850 roku odnaleźli Franza Grubera. Kiedy jednak po śmierci Grubera w 1863 roku jego syn pragnął udowodnić prawa do melodii pieśni, nikt się tym zbytnio nie przejmował. Sława kolędy przerosła już jego twórców i stało się ona własnością ogółu. Wydano ją drukiem w milionach egzemplarzy, przetłumaczono na większość języków świata. W czasach wojen w noc wigilijną śpiewano ją po obu stronach frontu. Trafiła do repertuaru najznamienitszych chórów i najlepszych solistów. Byli wśród nich m.in.: Mireille Mathieu, Bing Crosby, Louis Armstrong, Elvis Presley i Frank Sinatra. Wykonuje ją każdy ze słynnych tenorów z Placido Domingo i Jose Carrerasem na czele.
W 1937 roku dla upamiętnienia twórców kolędy wybudowano w Oberndorfie kaplicę, gdzie zawsze w Wigilię jest ona wykonywana w kilkunastu językach świata ? dla podkreślenia jej uniwersalności. W tegoroczną Świętą Noc i przez całe Gody znów zabrzmi na całym świecie.

Cicha noc, święta noc,
Pokój niesie ludziom wszem,
A u żłóbka Matka Święta
Czuwa sama uśmiechnięta
Nad dzieciątka snem,
Nad dzieciątka snem.

Cicha noc, święta noc,
Pastuszkowie od swych trzód
Biegną wielce zadziwieni
Za anielskim głosem pieni
Gdzie się spełnił cud,
Gdzie się spełnił cud.

Cicha noc, święta noc,
Narodzony Boży Syn
Pan Wielkiego majestatu
Niesie dziś całemu światu
Odkupienie win,
Odkupienie win.
Opr.: jg