Kiedy rodzi się bunt?

Czy wychowywanie dzieci, strajki, bunty niewolników i rewolucje mają ze sobą coś wspólnego? Niekiedy jedno odkrycie psychologiczne pozwala wyjaśnić wiele zjawisk, wydawałoby się, zupełnie nie związanych ze sobą.

Frustracja
Gdy nie mamy tego, czego nam potrzeba, co pragniemy mieć, rodzi się frustracja. A frustracja, wywołuje gniew, agresję i motywuje do działań, mających na celu zniesienie jej przyczyn. Jeśli na przykład nie jestem zadowolony ze swoich zarobków, a na dodatek spotykam kolegę ze szkoły, który pracuje na podobnym stanowisku, ale zarabia o wiele więcej, będę sfrustrowany. Zacznę narzekać na swoją pracę, będę rozmawiać z szefem o podwyżce, może nawet przyjdzie mi do głowy aby zmienić robotę czy zastrajkować. To typowe reakcje na frustrację.

Myślowy eksperyment
Wyobraźmy sobie jednak, że ciągle jestem niezadowolony ze swoich zarobków, ale podczas rozmowy z tym znajomym okazuje się, że to ja zarabiam o wiele więcej niż on. Czy nadal będę sfrustrowany, wścieknę się i zacznę kłócić się z szefem? Raczej nie.
Okazuje się, że mimo, iż nadal jestem niezadowolony z tego ile zarabiam, to nie przeżywam frustracji. Ten stan jest co prawda do frustracji podobny ? nadal mi czegoś brakuje ? ale jestem przekonany, że "tak już musi być". Psycholodzy nazywają to deprywacją: "Skoro nic nie mogę na to poradzić, bo tak już jest, to muszę się z tym pogodzić". Deprywacja nie motywuje do buntu.

Dwójka dzieci
Powiedzmy, że dwójka dzieci pragnie mieć tablet. Pierwsze z nich ma już laptopa, komórkę i konsolę. Drugie pochodzi z mniej zamożnej rodziny i nie ma ani jednej z tych rzeczy. Które z tych dzieci będzie się wściekać gdy rodzice odmówią mu tableta? Może to, które nic nie ma, bo jemu brakuje więcej, więc jest bardziej sfrustrowane? Okazuje się, że nie, bardziej rozgniewane będzie pierwsze dziecko. To dla niego brak tabletu jest frustracją (Mógłbym mieć, ale nie mam), dla drugiego to deprywacja (Nie mam i nie będę mieć, bo rodziców na to nie stać).
Oto paradoks. Dziecko, które ma wszystko, jest bardziej niezadowolone niż to, które nie ma nic.

Frustracja i historia
Bunty niewolników wybuchały przeważnie wtedy, gdy niewolnikom zaczynało się powodzić lepiej, a nie wtedy gdy ucisk był największy. Ruchy emancypacyjne nasilały się, gdy w sąsiednim państwie przyznawano kobietom lub gejom prawa, a nie wtedy, gdy tym grupom społecznym powodziło się najgorzej. Także rewolucje wybuchają, dopiero jeśli ludzie zrozumieją, że to, co znosili do tej pory wcale nie jest złem koniecznym, że ich byt mógłby ulec poprawie. Dopóki myślimy, że "Nic nie da się zrobić" i "Tak jest skonstruowany świat", znosimy niewygodę bez buntu.

Wiara w Boga
Jeśli przeciwności losu motywują nas do działania, poprawy bytu, to dobrze. Jednak przynajmniej w jednym wypadku lepiej jest doświadczać deprywacji.
Psycholodzy odkryli, że na długość naszego życia ma wpływ wiara w Boga, wyższy porządek rzeczy, czy siłę wyższą. Być może dlatego, że ludzie głęboko wierzący umieją spostrzegać przeciwności losu jako "wolę siły wyższej". Bóg chciał aby stało się tak, jak się stało ? takie podejście pozwala z większym optymizmem godzić się z nieodwracalnymi nieszczęściami i pomimo nich zachować pogodę ducha. Jeśli brakuje nam wiary w wyższy porządek deprywacja zamienia się we frustrację ? wywołuje gniew i trudniej jest nam przetrwać zły czas.