Jak zapobiegać zatruciom tlenkiem węgla

Co jest główną przyczyną zaczadzeń?
Główną przyczyną zatruć tlenkiem węgla są: niedostosowania istniejącego systemu wentylacji do szczelności okien i drzwi (szczelnie zamknięte okna w pomieszczeniach w którym następuje spalanie gazu lub innych paliw). Najczęściej do wypadków związanych z zatruciem czadem dochodzi w łazience wyposażonej w przepływową grzałkę wody tzw. termę gazową czy junkers oraz niesprawność przewodów kominowych: wentylacyjnych, spalinowych i dymowych.
Wadliwe działanie przewodów może wynikać z:
* nieszczelności – pęknięcia, wykruszenia,
* braku konserwacji, w tym czyszczenia,
* wad konstrukcyjnych – nie dokonuj przeróbek kominów na własną rękę,


Pamiętaj, nie zaklejaj kratek wentylacyjnych ani okien!

Może to prowadzić do niedrożności przewodów, braku ciągu, a nawet do powstawania ciągu wstecznego, polegającego na tym, że dym zamiast wydostawać się przewodem kominowym na zewnątrz, cofa się z powrotem do pomieszczenia.
Prawo budowlane zobowiązuje zarządców oraz właścicieli obiektów budowlanych, w tym m.in. budynków mieszkalnych wielorodzinnych oraz jednorodzinnych, do przeprowadzania kontroli przewodów kominowych (dymowych, spalinowych i wentylacyjnych) co najmniej raz w roku w związku z art. 62 ust. 1 ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (DzU z 2006 r. nr 156, poz. 1118, z późn. zm.) oraz co najmniej dwa razy w roku, w terminach do 31 maja oraz do 30 listopada, w przypadku budynków o powierzchni zabudowy przekraczającej 2000 m2 oraz innych obiektów budowlanych o powierzchni dachu przekraczającej 1000 m2.
Dodatkowo, w myśl przepisów przeciwpożarowych, w obiektach, w których odbywa się spalanie paliwa stałego, ciekłego lub gazowego, usuwa się zanieczyszczenia z przewodów dymowych i spalinowych:
1) palenisk opalanych paliwem stałym – co najmniej cztery razy w roku,
2) palenisk opalanych paliwem płynnym i gazowym – co najmniej dwa razy w roku,
3) palenisk zakładów zbiorowego żywienia i usług gastronomicznych – co najmniej raz w miesiącu, jeżeli przepisy miejscowe nie stanowią inaczej.
W wymienionych obiektach usuwa się zanieczyszczenia z przewodów wentylacyjnych co najmniej raz w roku, jeżeli większa częstotliwość nie wynika z warunków użytkowych.
Państwowa Straż Pożarna prowadzi systematyczne czynności kontrolne w zakresie prawidłowości eksploatacji instalacji użytkowych, w tym również czyszczenia przewodów kominowych.


Skąd się bierze czad i dlaczego jest tak niebezpieczny?

Tlenek węgla powstaje podczas procesu niepełnego spalania materiałów palnych, w tym paliw, które występuje przy niedostatku tlenu w otaczającej atmosferze. Może to wynikać z braku dopływu zewnętrznego powietrza do urządzenia, w którym następuje spalanie gazu (lub innych paliw). Jest to szczególnie groźne w mieszkaniach, w których okna są szczelne lub uszczelnione na zimę.
Niebezpieczeństwo zaczadzenia wynika z faktu, że tlenek węgla:
– jest gazem niewyczuwalnym (bezwonnym, bezbarwnym i pozbawionym smaku),
– blokuje dostęp tlenu do organizmu, poprzez zajmowanie jego miejsca w czerwonych ciałkach krwi, powodując przy długotrwałym narażeniu (w większych dawkach) śmierć przez uduszenie.


Co zrobić, aby uniknąć zaczadzenia?
W celu uniknięcia zaczadzenia należy:

* nie bagatelizować objawów duszności, bólów i zawrotów głowy, nudności, wymiotów, oszołomienia, osłabienia, przyspieszenia czynności serca i oddychania, gdyż mogą być sygnałem, że ulegamy zatruciu czadem; w takiej sytuacji należy natychmiast przewietrzyć pomieszczenie, w którym się znajdujemy i zasięgnąć porady lekarskiej,
* przeprowadzać kontrole techniczne, w tym sprawdzanie szczelności przewodów kominowych, ich systematyczne czyszczenie oraz sprawdzanie występowania dostatecznego ciągu powietrza,
* użytkować sprawne techniczne urządzenia, w których odbywa się proces spalania, zgodnie z instrukcją producenta,
* stosować urządzenia posiadające stosowne dopuszczenia w zakresie wprowadzenia do obrotu; w sytuacjach wątpliwych należy żądać okazania wystawionej przez producenta lub importera urządzenia tzw. deklaracji zgodności, tj. dokumentu zawierającego informacje o specyfikacji technicznej oraz przeznaczeniu i zakresie stosowania danego urządzenia,
* w przypadku wymiany okien na nowe, sprawdzić poprawność działania wentylacji, ponieważ nowe okna są najczęściej o wiele bardziej szczelne w stosunku do wcześniej stosowanych w budynku i mogą pogarszać wentylację,
* systematycznie sprawdzać ciąg powietrza, np. poprzez przykładanie kartki papieru do otworu bądź kratki wentylacyjnej; jeśli nic nie zakłóca wentylacji, kartka powinna przywrzeć do otworu lub kratki,
* często wietrzyć pomieszczenie, w których odbywa się proces spalania (kuchnie, łazienki wyposażone w termy gazowe), a najlepiej zapewnić, nawet niewielkie, rozszczelnienie okien.
W trosce o własne bezpieczeństwo, warto rozważyć zamontowanie w domu czujek dymu i gazu. Koszt zamontowania takich czujek jest niewspółmiernie niski do korzyści, jakie daje zastosowanie tego typu urządzeń (łącznie z uratowaniem najwyższej wartości, jaką jest nasze życie).


Jak pomóc przy zatruciu tlenkiem węgla?

W przypadku zatrucia tlenkiem węgla należy:
* zapewnić dopływ świeżego powietrza; w skrajnych przypadkach wybijając szyby w oknie,
* wynieść osobę poszkodowaną w bezpieczne miejsce, jeśli nie stanowi to zagrożenia dla zdrowia osoby ratującej; w przypadku istnienia takiego zagrożenia pozostawić przeprowadzenie akcji służbom ratowniczym,
* wezwać służby ratownicze (pogotowie ratunkowe, PSP),
* jak najszybciej podać tlen,
* jeżeli osoba poszkodowana nie oddycha, ma zatrzymaną akcję serca, należy natychmiast zastosować sztuczne oddychanie oraz masaż serca,
* nie wolno wpadać w panikę, kiedy znajdziemy dziecko lub dorosłego z objawami zaburzenia świadomości w kuchni, łazience lub garażu; należy jak najszybciej przystąpić do udzielania pierwszej pomocy.


Zadbaj o warunki do ewakuacji
na wypadek pożaru:

* nie stosuj krat w drzwiach i oknach, na klatkach schodowych i przejściach między nimi oraz wyjściach na dach – krata utrudni ewakuację podczas pożaru oraz wydłuży czas oczekiwania na pomoc strażaków; jeżeli musisz, zakładaj kraty, które można otworzyć od wewnątrz. Klucz przechowuj w miejscu, znanym wszystkim domownikom; pamiętaj, że podczas pożaru może to być jedyna droga ewakuacji,
* nie zastawiaj sprzętami korytarzy i dojść do mieszkań – może to utrudnić ewakuację oraz dojście ratowników.
W zakresie posługiwania się ogniem otwartym:
* dopilnuj, by dzieci nie bawiły się ogniem, materiałami pirotechnicznymi czy urządzeniami elektrycznymi, nigdy nie pozostawiaj małoletnich dzieci bez opieki,
* nie pal śmieci w śmietnikach i nie dopuść do zaprószenia ognia w zsypie,
* nie pal papierosów w łóżku – ludzie giną nie tylko w pożarach obejmujących całe mieszkanie; zdarza się, że zaprószenie ognia niedopałkiem papierosa po zaśnięciu, prowadzi do śmiertelnego zatrucia,
* nie zapalaj świec w pobliżu materiałów łatwopalnych,
* nie pozostawiaj włączonej kuchenki bez dozoru – odparowanie wody z garnka może doprowadzić do zwęglenia pozostałości, zapalenia ich i silnego zadymienia mieszkania, szczególnie niebezpiecznego dla śpiących osób; przypadkowe wygaszenie kuchenki podczas gotowania może również doprowadzić do ulatniania się gazu i jego wybuchu,
* przestrzegaj zakazu używania wyrobów pirotechnicznych w pomieszczeniach,
* przestrzegaj instrukcji obsługi wyrobów pirotechnicznych,
* przestrzegaj wymagań prawa lokalnego w zakresie stosowania wyrobów pirotechnicznych,
* wyposaż mieszkanie w gaśnicę proszkową, minimum 2–kilogramową; taką gaśnicą będziesz mógł bezpiecznie gasić palące się urządzenia elektryczne pod napięciem,
* wyposaż mieszkanie w autonomiczną czujkę pożarową, alarmującą o powstaniu dymu (podczas każdego pożaru wydzielają się duże ilości dymu).
Gdy opuszczasz mieszkanie:
* sprawdź czy zostały wyłączone wszystkie odbiorniki prądu i gazu,
* przed opuszczeniem domu na dłuższy czas odłącz zasilanie prądem elektrycznym oraz zakręć zawory wody i gazu,
* u sąsiadów pozostaw informację, gdzie będziesz przebywać.
Gdy powstanie pożar:
* zadzwoń do straży pożarnej pod numer – 998 lub z telefonu komórkowego 112
* staraj się zejść na piętro poniżej palącego się mieszkania lub wyjść na zewnątrz budynku – pamiętaj – dym unosi się do góry, nie wolno zjeżdżać windami, nie należy otwierać drzwi, przez które wydobywa się dym, gdyż dostarczenie większej ilości tlenu może spowodować szybki rozwój pożaru i płomienie mogą nas poparzyć,
* jeżeli nie możesz opuścić mieszkania, nie otwieraj drzwi prowadzących na korytarz, uszczelnij je, wzywaj krzykiem pomocy, wykonuj polecenia strażaków,
* nie gaś wodą urządzeń elektrycznych, grozi to porażeniem prądem; staraj się wyciągnąć z gniazdka przewód zasilający (np. drewnianym kijem od szczotki), można wykręcić bezpieczniki by odłączyć dopływ prądu do mieszkania,
* powiadom o zagrożeniu sąsiadów,
* nie wdychaj dymu – zasłoń usta mokrą tkaniną; jeżeli to możliwe – zmocz swoje ubranie lub owiń ciało mokrą grubą tkaniną z naturalnych materiałów (z lnu, wełny, bawełny itp.).


Gdy poczujesz gaz:

* zawiadom jak najszybciej pogotowie gazowe i administrację,
* powiadom sąsiadów,
* nie włączaj światła ani żadnych urządzeń elektrycznych,
* nie zapalaj zapałek czy zapalniczek,
* zamknij zawór gazu w mieszkaniu,
* otwórz szeroko okno,
* wyjdź na zewnątrz budynku.


Pamiętajmy!

Od stosowania się do tych rad może zależeć nasze zdrowie i życie oraz zdrowie i życie naszych bliskich. A wystarczy jedynie odrobina przezorności.
Stężenie objętościowe CO (tlenku węgla). Objawy zatrucia:
0,01–0,02% – lekki ból głowy przy ekspozycji 2–3 godziny,
0,04% – silny ból głowy zaczynający się około 1 godzinę po wdychaniu tego stężenia,
0,08% – zawroty głowy, wymioty i konwulsje po 45 minutach wdychania; po dwóch godzinach trwałą śpiączka.
0,16% – silny ból głowy, konwulsje po 20 minutach, zgon po dwóch godzinach.
0,32% – intensywny ból głowy i wymioty po 5–10 minutach, zgon po 30 minutach.
0,64% – ból głowy i wymioty po 1–2 minutach, zgon w niecałe 20 minut.
1,28% – utrata przytomności po 2–3 wdechach, śmierć po 3 minutach.

st. kpt. Mariusz Jędrasik
– rzecznik KP PSP