tygodnik opoczyński
Baza firm
 
Ciekawostki

 Jak kiedyś poszczono?

 
W Wielkim poście

W pierwszych wiekach chrześcijaństwa post przedwielkanocny trwał krótko i był bardzo surowy. Do połowy trzeciego wieku zasadniczo poszczono przez tydzień. Pojawił się też post dwutygodniowy. W późniejszym okresie zaczęto wydłużać post przedwielkanocny do czterdziestu, pięćdziesięciu, a nawet siedemdziesięciu dni. Praktyka postu została uściślona w całym Kościele przez św. Grzegorza I Wielkiego (ok. 540?604, papieża od 590) w końcu VI wieku, a następnie ujednolicona w 1091 roku przez bł. Urbana II (1042?1099, papież od 1088). Ostatecznie post objął okres 40 dni, nie wliczając niedziel, które w Kościele zawsze były dniami radości. Czterdziestodniowy post od Środy Popielcowej do wigilii wielkanocnej miał być przypomnieniem czterdziestu dni trwania potopu, czterdziestu lat wędrówki Izraelitów przez pustynię, czterdziestodniowej wędrówki proroka Eliasza, głoszącego nadejście Mesjasza, do góry Horeb i czterdziestodniowego postu Jezusa na pustyni przed publicznym wystąpieniem. W średniowieczu Kościół ustalił dokładne przepisy zachowania postu przed Wielkanocą. Dni wielkiego postu miały być okresem pokuty i wyrzeczeń. W wielkim poście zakazano uroczystego błogosławienia małżeństw oraz zabroniono wiernym udziału w hucznych, tzn. głośnych i publicznych, zabawach.
Gdy Polska wchodziła do grona narodów chrześcijańskich, musiała też przyjąć powszechnie panujące zwyczaje, w tym także postne. Brak jest źródłowych informacji o formach obowiązującego wówczas postu, ale z pewnością wstrzymywano się, podobnie jak na Zachodzie, od spożywania mięsa, nabiału i jaj. Kronikarz niemiecki, biskup Thietmar z Merseburga (975?1018) w swoich kronikach wspomina o karach, jakie Bolesław Chrobry nakładał na łamiących posty po siedemdziesiątnicy. Polak woli człowieka zabić niż złamać post ? to dawne przysłowie najlepiej świadczy, jak gorliwie w dawnej Polsce przez całe wieki wypełniano rygorystyczne przepisy kościelne. Przez sześć tygodni wielkiego postu przykładnie wszędzie poszczono. Jedynie w domach magnackich, na dworach szlacheckich, u bogatych mieszczan i w zamożnych klasztorach post nie był zbyt dotkliwy, bo spożywano tam wiele wymyślnie przyrządzonych dań rybnych, uznawanych przez Kościół za postne, oraz tzw. maślane śniadania i kolacje z pieczywa i nabiału. Objadano się też potrawami pseudopostnymi, jak na przykład? ogon bobrowy. Popularnym pożywieniem były podawane na wieczerzę grzanki posypywane cukrem lub solą i przyrumienione na rożnie nad węglami. Ulubionym napojem do nich była polewka z grzanego piwa z żółtkiem. Te udawane posty w wierszu Na post polski tak wyśmiewał Kasper Miaskowski (ok. 1550?1622) ? poeta, ziemianin ze Smogorzewa pod Gostyniem: Co gotują? Węgorze, śledzie, szczuki w soli/ Wyzinę, łosoś, karpie, brzuchom na post gwoli/ Ci nie myślą potężnie z ciałem wstąpić w szranki/ Ale kuflem dwuuchym szlamować chcą dzbanki.(?) (staropolskie: wyzina ? bieługa; szlamować ? tu: opróżniać)
Popularne w owych czasach przysłowie: Kogo kapłon nie potępi, tego szczupak nie zbawi uzupełniała maksyma: Postem Pana Boga nie przekupisz.
Inny sposób na omijanie postów stosowali niektórzy członkowie hierarchii kościelnej. Ksiądz Jędrzej Kitowicz (1728?1804) w Opisie obyczajów? odnotował:
Na końcu panowania Augusta III wielu już było biskupów, którzy (?) rządy diecezjalne na audytorów spuściwszy, sami się rozrywkami, publikami i chwytaniem dworskich faworów zatrudniali. Mięsne stoły otwarte w dni postne (jakby im do tej ludzkości innych dni, nie postnych, brakowało albo na ryby nie stać było) dawali; i sami, choć czerstwi i zdrowi, pospołu z zaproszoną kompanią, z katolików i dysydentów złożoną, mięsem się nadziewali. (?) Opaci zakonni, naśladowcy biskupów w światowości, co się tycze postów, w tych wstrzemięźliwość zachowywali, a jeżeli który dla przypodobania się kompanii na mięso łakomej dawał mięso na stół, to dawał i postne potrawy, i jeżeli sam przypisał się do sztuki mięsa, to przynajmniej przed kompanią uczynił protestacją, że jeść z postem nie może, bo jest chory albo że mu doktorowie ryb zakazali.
Natomiast na wsi, w chłopskich chałupach, mięso, tłuszcze zwierzęce, a nawet nabiał, miód, a w czasach późniejszych cukier i słodycze znikały ze stołów. Żywiono się głównie żurem, kartoflami, gotowaną rzepą, postną zupą kapuśniarką lub pamułą ? gęstą zupą śliwkową. Nawet solone śledzie pojawiały się w niewielkiej ilości. Potrawy kraszono skąpo olejem lnianym lub konopnym. Taki jadłospis wynikał nie tyle z obowiązującej w tym czasie wstrzemięźliwości w jedzeniu określonych potraw, co ze względów czysto ekonomicznych ? przednówek na wsi bywał ciężki. Motywacja religijna pozwalała łatwiej znosić ten wymuszony ubóstwem post.
Podczas wielkiego postu obowiązywały i inne umartwienia. Wiele osób fajki i inne przybory do palenia chowało do schowków, dla innych był to okres zupełnej abstynencji. Nie wolno było gwizdać, grać, tańczyć i umilać sobie życia rozrywkami. Nie wolno było nawet obnosić się z pogodnym obliczem, bo wszędzie tropiono wesołków i karcono za zbytki. Co gorliwsi unikali nawet zapachu gotującego się mięsa i z daleka omijali lustra. Pofolgować (i pofiglować!) można było tylko przy okazji tzw. półpościa (śródpościa). Powszechnym zwyczajem w tym dniu, wyznaczającym środek wielkiego postu, było rozbijanie napełnionych popiołem garnków o drzwi domów lub przed napotkanymi ludźmi. Nawiązywał on do obowiązującego ongiś zakazu spożywania gotowanych potraw od połowy postu. Zabawy, psoty i hałasy drewnianych kołatek i terkotek w półpościu tolerowane były nawet przez najpobożniejsze osoby, gdyż zapowiadały koniec wielkopostnych umartwień i nadejście radosnych dni wielkanocnych.
Opr.: jerg


jerg   

Artykuł ukazał się w wydaniu nr 7 (918) z dnia 20 Lutego 2015r.
 
Kontakt z TOP
Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Biuro ogłoszeń
oglotop@pajpress.pl

Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Dział reklamy
tel: 44 754 41 51

Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Redakcja
tel: 44 754 21 21
top@pajpress.pl
Artykuły
Informator
Warto wiedzieć
Twój TOP
TIT - rejestracja konta Bądź na bieżąco.
Zarejestruj konto »