Historia Szkoły Podstawowej im. Juliana Bartoszewicza w Żarnowie

Najstarsze wzmianki o szkole istniejącej w Żarnowie sięgają XV wieku. Absolwenci żarnowskiej szkoły podejmowali wówczas studia na Akademii Krakowskiej.
W roku 1820 reaktywowano w Żarnowie szkołę – tak podają źródła historyczne. Funkcję opiekunów sprawowali w tym czasie proboszczowie. Po 1869 roku pełnię władzy nad żarnowską szkołą miał miejscowy wójt. Początkowo funkcjonowała szkoła jednoodziałowa, a w następnych latach dwuoddziałowa. Dopiero później utworzono oddział wstępny. Nauka w szkole trwała 5 lat. Dzieci uczyły się czytania, pisania, działań rachunkowych, religii oraz nauki o moralności. Natomiast w oddziałach wyższych pobierały nauki dotyczące zdrowia, handlu i rolnictwa. Uczono także arytmetyki, kaligrafii, historii polskiej i rosyjskiej, śpiewu i rysunków. Rok szkolny rozpoczynał się we wrześniu, a kończył w czerwcu egzaminem.
Do 1926 roku funkcjonowała w Żarnowie sześcioklasowa, a po 1926 siedmioklasowa szkoła powszechna. Zajęcia odbywały się w nieistniejącym już budynku szkolnym przy ulicy Szkolnej (w miejscu, gdzie obecnie znajduje się nowa dzwonnica) oraz trzech, a później czterech salach wynajmowanych od prywatnych właścicieli. Kadrę pedagogiczną stanowili wówczas absolwenci seminariów nauczycielskich, przeważnie z Kielecczyzny i dawnej Galicji .
W 1935 roku z inicjatywy Stowarzyszenia Młodzieży Katolickiej szkoła otrzymała sztandar z wizerunkiem św. Stanisława Kostki – patrona młodzieży na jednej stronie, zaś orłem w koronie i nazwą szkoły na drugiej. W czasie II wojny światowej sztandar ukryto i przechowywano w kancelarii szkoły. Obecnie został umieszczony w gablocie w dawniej pracowni historycznej. W czasie II wojny światowej w okresie od wiosny 1940 r. do jesieni 1944 r., młodzież szkolna pobierała nauki na tajnych kompletach. Nauka kończyła się egzaminem przed tajną komisją egzaminacyjną.
Po wyzwoleniu, już w lutym 1945 r. wznowiono naukę w ocalałym budynku szkolnym, który z biegiem czasu okazał się za ciasny (stan szkoły w 1947 r. – 510 uczniów).
Toteż w 1948 r. z inicjatywy kierownika Stanisława Pasuli, przystąpiono do budowy dwupiętrowego obiektu szkolnego (według projektu inż. Stanisława Stańczyka) z 18 salami lekcyjnymi i salą gimnastyczną, wyposażonego w kanalizację i centralne ogrzewanie. Po wybudowaniu suteren prace na kilka lat przerwano z powodu nieumieszczenia budowy w planach inwestycyjnych. Wznowiono dopiero w 1952 r. po zmianie projektu na budynek jednopiętrowy. W listopadzie 1955 r. przy aktywnym udziale władz mieszkańców i pracowników oświaty, szkoła przeprowadziła się do nowego budynku będącego do dziś siedzibą Szkoły Podstawowej im. Juliana Bartoszewicza w Żarnowie.
Nauczanie odbywało się wtedy na podstawie wprowadzonych w roku szkolnym 1949/50 programów opartych na światopoglądzie marksistowsko–leninowskim. Utworzono dwie drużyny harcerskie (im. Królowej Jadwigi i Karola Świerczewskiego) pod opieką nauczyciela Tadeusza Kaczmarskiego oraz zakładową organizację związkową, skupiającą całe grono pedagogiczne.
W latach 1961–65 prowadzone były prace z aktywnym udziałem nauczycieli, uczniów i rodziców przy budowie boiska szkolnego i bieżni lekkoatletycznej. W 1962 r. przy szkole powołano Szkołę Przysposobienia Rolniczego, którą od września 1972 r. przekształcono w Zasadniczą Szkołą Rolniczą.
Z końcem roku szkolnego 1966/67 odszedł na emeryturę zasłużony dla żarnowskiej oświaty długoletni kierownik szkoły Stanisław Pasula, zatrudniony w Żarnowie od 1924 r. Jego obowiązki przejął Sławomir Malej, natomiast zastępcą został Waldemar Pasula.
W roku szkolnym 1973/74 w związku z reformą administracji Szkoła Podstawowa im. Juliana Bartoszewicza w Żarnowie została przekształcona w Zbiorczą Szkołę Gminną. Funkcję gminnego dyrektora objął Waldemar Pasula, którego zastępcami zostali: Elżbieta Ćwiertnia, Tadeusz Starościak i Jan Jaworski.
W związku z tym, iż gminny dyrektor szkół mający pod sobą 14 placówek oświatowych był jednocześnie dyrektorem Szkoły Podstawowej w Żarnowie, utworzono stanowisko zastępcy dyrektora szkoły. Funkcję tę sprawowały kolejno: Jadwiga Nawrocka, Irena Raczyńska i Jadwiga Rataj.
10 grudnia 1977 r., po wielu miesiącach przygotowań szkoła otrzymała imię Juliana Bartoszewicza, wybitnego XIX –wiecznego historyka. Aktu nadania imienia dokonał kurator oświaty i wychowania, Lucjan Reczek.
Od tego roku corocznie fundowana jest specjalna nagroda im. Juliana Bartoszewicza dla absolwenta szkoły za wybitne osiągnięcia w pracy społecznej i nauce. Tradycją szkoły, stało się, iż jest ona wręczana uroczyście 10 grudnia w dniu Święta Patrona Szkoły.
W lipcu 1978 roku z inicjatywy gminnego dyrektora szkół W. Pasuli, rozpoczęto nadbudowę drugiego piętra Zbiorczej Szkoły Gminnej, które oddano do użytku 5 sierpnia 1979 r. Uroczystego otwarcia wraz z symbolicznym przecięciem wstęgi dokonał kurator oświaty w Piotrkowie Tryb. – Lucjan Reczek.
15 września 1981 r. miała miejsce wielka uroczystość wręczenia Zbiorczej Szkole Gminnej sztandaru przez Franciszka Surleja, ówczesnego kuratora. Dzień ten, tradycyjnie już stał się Świętem Sztandaru Szkoły. Corocznie odbywa się wtedy ślubowanie klas pierwszych i pasowanie na ucznia – symboliczne przyjęcie w poczet społeczności szkolnej. Z inicjatywy Komitetu Rodzicielskiego, sztandar został 8 listopada 1981 r. poświęcony w miejscowym kościele, a następnie umieszczony na honorowym miejscu, w gabinecie dyrektora. Od tej pory towarzyszył uczniom i młodzieży w czasie ważnych uroczystości szkolnych, patriotycznych przebiegających zgodnie z ceremoniałem szkolnym. Płat sztandaru ma wymiary 105x95 cm. Z jednej strony na białym tle centralnie umieszczono herb Żarnowa – srebrną misę, pięć wychylających się z niej złotych kłosów zbóż. Całość na niebieskim tle. Pod herbem skrzyżowane ukośnie, płonące złote pochodnie z pięcioma złoto–czerwonymi językami płomieni, pod herbem napis w kształcie podwójnego półokręgu – ZBIORCZA SZKOŁA GMINNA, niżej – im. JULIANA BARTOSZEWICZA; pod herbem i pochodniami umieszczony prosto napis – w Żarnowie. Brzeg sztandaru obszyty jest złotą taśmą szerokości 2 cm, po której przerwa 2 cm i ponownie obszycie złotą taśmą szerokości 1,5 cm.
Na drugiej stronie barwy narodowe – na białym pasie godło państwowe na czerwonym tle obszyte złotą taśmą. Brzegi sztandaru obszyte złotą, ozdobną taśmą szerokości 5 cm. Na drzewcu odlew orła.
Kilka lat później, 1984 roku w gminie zaszły zmiany organizacyjne. Zlikwidowano stanowisko gminnego dyrektora szkół i utworzono funkcję inspektora oświaty i wychowania, którym został Jan Jaworski, dyrektorem Szkoły Podstawowej w Żarnowie był nadal Waldemar Pasula. Jego zastępcami były Zofia Polak i od 1991 roku Henryka Juszczyk.
Wydarzenia polityczne lat 80. sprawiły, że w 1989 r. w naszej szkole odbyła się niecodzienna uroczystość, podczas której uczniowie przedwojennej żarnowskiej szkoły, żołnierze AK – Jan Mazur, Tadeusz Skorupski i Witold Tyczyński przekazali młodzieży tablicę poświęconą pamięci Józefa Piłsudskiego.
Uroczystość zainicjowała oficjalne kontakty szkoły z kombatantami 25 pp. AK. Współpraca ze środowiskiem kombatanckim sprawiła, iż od początku lat 90. uczniowie kończący SP w Żarnowie, osiągający najwyższe wyniki w nauce otrzymują corocznie nagrodę. Jej fundatorem w latach 1990–2000 był prezes Zarządy Okręgu Światowego Związku AK – Kazimierz „Bończa” Załęski, a przez dwa lata (1998–2000 ) również żołnierz AK, architekt mieszkający w Stanach Zjednoczonych – Andrzej Kędzierski.
Ta nagroda przyznawana jest nadal, z tym, że jej fundatorem są miejscowi przedsiębiorcy: Beata i Jacek Lasotowie.
Częsta obecność przedwojennych żołnierzy i partyzantów w szkole (T. Skorupski, J. Mazur, W. Tyczyński, Kazimierz „Bończa” Załęski) nadawała szkolnym uroczystościom wielkiej powagi. Sprawiała jednocześnie, że były one lekcjami prawdziwej historii. Dziś już nie ma ich wśród nas jednak pozostali w naszej pamięci.
Wzajemna współpraca doprowadziła do utworzenia przy Szkole Podstawowej w Żarnowie w czerwcu 1990 r. Towarzystwa Przyjaciół Żarnowa.
Dzieci i młodzież szkolna stały się zbiorowym członkiem nowo powstałego stowarzyszenia. Pierwszym jego prezesem został ówczesny dyrektor szkoły – Waldemar Pasula, a obecnie funkcję tę pełni dotychczasowy dyrektor gimnazjum, a obecnie wójt gminy Żarnów, Krzysztof Nawrocki.
Z inicjatywy TPŻ, w dniu Święta Patrona Szkoły (10 grudnia) na murach Szkoły Podstawowej im. Juliana Bartoszewicza uroczyście odsłonięto granitową tablicę pamiątkową w hołdzie wszystkim prześladowanym mieszkańcom ziemi żarnowskiej.
Z kolei druga, widniejąca na froncie szkoły, to również granitowa tablica ku czci upamiętnienia nauczycieli prowadzących w czasie wojny tajne nauczanie.
Odsłonięcia jej dokonała w czasie uroczystego zakończenia roku szkolnego w dniu 23 czerwca 1999 r., jedna z żyjących uczestniczek tajnego nauczania – Janina Strzelczyk–Kaźmierczyk.
Tradycją szkoły końca lat XX wieku stało się nadawanie ludziom bliskim szkole honorowego tytułu „Przyjaciel szkoły”. Po raz pierwszy został on przyznany w Dniu Święta Patrona Szkoły w 1996 r.
Od 1 stycznia 1996 r. gmina Żarnów stała się organem prowadzącym szkoły. Tym samym, ze względów finansowych, dokonała zmian sieci szkół w gminie. Utrzymano Szkołę Podstawową im. J. Bartoszewicza w Żarnowie z klasami I–VIII, w skład której weszły także szkoły filialne z klasami I–III w Chełstach, Miedznie Murowanej i Zdyszewicach.
Od roku szkolnego 2000/2001 kierownictwo szkoły podstawowej przejęła Henryka Juszczyk. Od września 2006 r. dyrektorką szkoły jest Maria Grzybowska.
Organizacją wspierającą szkołę w realizacji przedsięwzięć o charakterze patriotycznym stało się Szkolne Koło Krajoznawczo–Turystyczne (opiekunka Grażyna Szafińska, a obecnie Barbara Dukat), istniejące przy szkole od 1997 r., ściśle współpracujące z aktywnie działającym w naszym środowisku Oddziałem PTTK, którego prezesem jest Włodzimierz Szafiński.
Nowością pierwszego dziesięciolecia obecnego wieku stało się uczestnictwo szkoły w programach współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego, których celem jest udzielenie wsparcia w realizacji zadań szkoły poprzez tworzenie warunków rozwoju i wyrównywania szans edukacji młodzieży szkolnej: „Pracownie komputerowe dla szkół”, „Pierwsze uczniowskie doświadczenie drogą do wiedzy”, „Radosna szkoła – 2009 r.”, „Z przedszkola w świat z programem KidSmart”, „Warzywa i owoce w szkole”, „5 porcji warzyw, owoców lub soku”, „Szklanka mleka”.
Uczniowie Szkoły Podstawowej im. Juliana Bartoszewicza uczestniczyli również w realizacji projektów w ramach poakcesyjnych programów wspierania obszarów wiejskich: „Tradycje ludowe”, „Klub bezpiecznego Puchatka”.
Szeroki zakres działań wychowawczych, różnorodność oraz szerokie wykorzystanie tradycji szkoły, a także najchlubniejszych tradycji narodowych i państwowych kształtuje model absolwenta Szkoły Podstawowej im. Juliana Bartoszewicza – wychowanego w duchu patriotyzmu, posiadającego bogatą wiedzę oraz szerokie umiejętności.
Miarą pracy szkoły dawniej i dziś, a więc na przestrzeni ponad 30 lat, są sukcesy uczniów i ich wspaniałe lokaty we wszelkiego rodzaju konkursach przedmiotowych, artystycznych, recytatorskich, plastycznych i zawodach sportowych w eliminacjach ogólnopolskich, wojewódzkich, powiatowych oraz wyniki sprawdzianów zewnętrznych po szkole podstawowej w latach 2002–2008.