Edukacja niepełnosprawnych

W Polsce około trzech procent wszystkich uczniów to dzieci i młodzież z orzeczoną niepełnosprawnością. Przy odpowiednim wsparciu i dostosowaniu procesu nauczania zdecydowana większość z nich mogłaby uczyć się ze swoimi pełnosprawnymi rówieśnikami. Edukacja tej grupy uczniów napotyka jednak na wiele barier. Z czego wynikają i z czym są związane? Jakie są ścieżki edukacyjne dzieci z niepełnosprawnością? Instytut Badań Edukacyjnych rozpoczął badanie, dzięki któremu będzie można nie tylko poznać odpowiedzi na te pytania, ale także zrozumieć motywy wyborów edukacyjnych i zweryfikować rozwiązania systemowe.
Na całym świecie zmienia się podejście do niepełnosprawności. Odrzuca się czysto medyczne spojrzenie, które dostrzegało wyłącznie deficyty tej grupy ludzi, na rzecz modelu społecznego, zwracającego uwagę na rolę społeczeństwa w zapewnianiu równości. To nowe ujęcie zakłada likwidację różnych barier utrudniających pełny i skuteczny udział niepełnosprawnym w życiu społecznym na zasadzie równości z innymi osobami. Zdaniem dra Pawła Kubickiego z Zespołu Edukacji Rynku Pracy w IBE, w modelu tym kładzie się duży nacisk na edukację włączającą, czyli edukację niepełnosprawnych w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych, najbliżej miejsca zamieszkania wspólnie z pełnosprawnymi rówieśnikami, w sposób pozwalający na realizację ich potrzeb rozwojowych i edukacyjnych. Jednocześnie rosnąca liczba uczniów z niepełnosprawnością w szkołach ogólnodostępnych i związany z tym proces dostosowywania szkół do potrzeb tych uczniów napotyka na wiele rozmaitych barier. Powody są różne, to zarówno obowiązujące rozwiązania systemowe, ale także bariery mentalne tak po stronie nauczycieli, rodziców jak i pełnosprawnych uczniów. Przed zupełnie innymi wyzwaniami stoją szkoły i placówki specjalne borykające się często z malejącą liczbą uczniów. Są one najlepiej dostosowane do zaspokajania specyficznych potrzeb edukacyjnych wynikających z niepełnosprawności i posiadają najbardziej doświadczoną kadrę pedagogiczną. Trzeba jednak pamiętać, że decydujący głos o wyborze odpowiedniej formy nauczania: ogólnodostępnej, integracyjnej, lub specjalnej, mają rodzice, którzy na podstawie swojej wiedzy, opinii ekspertów, ale też dostępności poszczególnych szkół muszą podjąć trudną decyzję mającą kluczowy wpływ na przyszłość jego dziecka.
Zbadanie postaw i poziomu przygotowania szkół do edukacji uczniów z niepełnosprawnością z jednej strony, jak i motywacji i czynników społeczno?ekonomicznych wpływających na decyzje rodziców z drugiej jest głównym celem IBE. "Badanie ścieżek edukacyjnych niepełnosprawnych dzieci, uczniów i absolwentów" to pierwszy w Polsce tego typu projekt badawczy realizowany na tak dużej próbie. W rozpoczynającej się właśnie pierwszej rundzie badania weźmie udział około 2000 dyrektorów szkół podstawowych i gimnazjów wszystkich typów ? specjalnych, integracyjnych i ogólnodostępnych ? wybranych losowo z całej Polski. Badaniem zostanie także objętych 3200 rodziców dzieci z niepełnosprawnością, które uczą się w szóstej klasie szkoły podstawowej i w trzeciej klasie gimnazjum. Po roku badacze powrócą ponownie do tych samych rodziców, by zapytać o wybory edukacyjne związane z przejściem odpowiednio do gimnazjum, lub szkoły ponadgimnazjalnej.