Deja vu

Prawie wszyscy doświadczyliśmy kiedyś deja vu ? przekonania, że nowa sytuacja miała już kiedyś miejsce. Skąd się bierze to dziwne uczucie?

Badania psychologów pokazują, że nawet 96% z nas doświadczyło kiedyś deja vu i dzieje się tak od tysięcy lat. Od dawien dawna też próbowano to jakoś wyjaśnić. Przed rozwojem psychologii naukowej odwoływano się do zjawisk nadprzyrodzonych. ?Deja vu jest dowodem na metempsychozę. To co przydarzyło się nam w poprzednim życiu, zostaje nagle przypomniane?. Inni mówili o prekognicji, widzeniu przyszłości i snach: ?We śnie umysł wędruje w przyszłość i widzi rzeczy, które jeszcze się nie wydarzyły. Dlatego za dnia, sytuacja, którą umysł widział we śnie, wydaje się nam znajoma.?
Także dzisiaj niektórzy traktują deja vu jako dowód zjawisk nadprzyrodzonych. A to dlatego, że wraz z tym uczuciem odczuwa się aurę tajemniczości. W dodatku pojawia się nagle bez zapowiedzi i poza naszą wolą, jednocześnie jednak zdajemy sobie sprawę, że niemożliwe jest aby sytuacja naprawdę się powtarzała.

Wyjaśnienie naukowe
Naukowcy starają się najpierw jak najlepiej opisać deja vu. Okazuje się, że towarzyszy mu zwykle niemożność przypomnienia sobie, kiedy rzekomo znajoma sytuacja miała miejsce, a także niemożność przewidzenia co się za chwilę wydarzy (choć często ma się uczucie, że jednak się wie co się stanie). Całe zjawisko trwa zaledwie parę sekund, po czym pryska i niemożliwe jest jego przywołanie.
Jedno z wyjaśnień odwołuje się do ?zakłócenia przekazu?. Spostrzegana aktualnie sytuacja zostaje zbyt szybko przekazana do pamięci, z pominięciem świadomości. Dlatego wtedy, gdy ją sobie uświadamiamy tkwi już w naszej pamięci. Stąd uczucie, że to, co się nam przytrafia, miało już kiedyś miejsce ? w końcu pamiętamy to!
Inne wyjaśnienie mówi, że deja vu to rozpoznawanie bez przypominania. Na czym ono polega? Wyobraźmy sobie, że widzimy kogoś na ulicy i jesteśmy pewni, że znamy twarz tej osoby, ale nie potrafimy sobie przypomnieć kiedy i gdzie ją widzieliśmy. To właśnie rozpoznanie bez przypominania. Jeśli takie uczucie odnosi się do całej sytuacji, a nie pojedynczej osoby, mamy do czynienia z deja vu.
Jeszcze inni twierdzą, że deja vu jest dowodem na to, że umysł filtruje informacje. Gdy znajdujemy się w jakiejś sytuacji, to zapamiętujemy jedynie jej fragmenty. W dodatku psychika aktywnie stara się ukryć niektóre wspomnienia, jeśli były dla nas z jakiegoś powodu nieprzyjemne lub niewygodne. Wtedy okruchy pamięci tkwią w naszej psychice, ale nie jesteśmy ich świadomi. Może się wydarzyć, że jakaś nowa sytuacja jest we fragmentach identyczna do owego ukrytego wspomnienia i wtedy pojawia się uczucie, że nowa sytuacja powtarza się.

Psychopatologia
Niezależnie od tego, jak wytłumaczymy deja vu, jest ono zaburzeniem. Jednocześnie jednak świadczyć może ono o zdrowiu psychicznym! Co to za paradoks? Otóż zdrowa psychika jest otwarta na nowe doświadczenia, to znaczy nie broni się przed nowymi doznaniami. Deja vu jest dziwacznym doświadczeniem, ale jeśli jesteśmy zdrowi, to nie będziemy się przed nim bronić, a więc od czasu do czasu powinniśmy mieć deja vu. Jeśli tak nie jest, może to świadczyć o sztywnym, mało elastycznym sposobie funkcjonowania psychicznego.
Z drugiej strony jednak duże nasilenie deja vu (np. codziennie) jest prawdopodobnie objawem zaburzeń neurologicznych. Na przykład tuż przed napadem padaczkowym pojawia się deja vu.