Czym są kompleksy?

Lubisz burze z piorunami? Wodospady, wzburzone morze, wicher? Fascynują cię wybuchy wulkanów? Być może posiadasz kompleks Ikara

Pojęcie kompleksu wymyślił Gustaw Jung, ale termin ten przeniknął do potocznego języka przede wszystkim dzięki innemu psychoanalitykowi, Alfredowi Adlerowi. To on stworzył pojęcie „kompleksu niższości”. Adler uważał, że wszyscy ludzie wynoszą z dzieciństwa poczucie, że są gorsi, słabsi i głupsi od dorosłych, więc w życiu dorosłym starają się to zrekompensować i pokazać, że wcale tacy słabi i gorsi nie są. Dlatego dorośli ludzie „dążą do mocy” – władzy, zamożności, dominacji czy innej przewagi nad resztą ludzi. W ten sposób wg Adlera leczymy swój „kompleks niższości”. Od tamtej pory powiedzenie, że ktoś ma kompleksy oznaczać zaczęło tyle co „poczucie niższości”.

Kompleks Edypa
Tak naprawdę kompleks jest przez psychologów nieco inaczej rozumiany – to zespół (kompleks) powiązanych ze sobą myśli, uczuć i zachowań. Niekoniecznie muszą być to zachowania i emocje patologiczne.
Na przykład „Kompleks Edypa” jest mieszanką uczuć: pożądania wobec rodzica drugiej płci (np. chłopiec zakochuje się w mamie) i rywalizacji oraz lęku wobec rodzica tej samej płci. Wielu psychologów (ale nie wszyscy) uważają, że te emocje są typowe dla małych dzieci i zwykle ujawniają się między trzecim a piątym rokiem życia. Kompleks Edypa rozumiany jest jako faza rozwojowa i nie ma nic wspólnego z patologią. No chyba, że dorosły człowiek ciągle przeżywa kompleks Edypa charakterystyczny dla dziecka w wieku przedszkolnym.

Kompleks kastracyjny
Psychologowie wymyślili (odkryli?) wiele innych kompleksów. Na przykład „kompleks kastracyjny” to reakcja dziecka na odkrycie, że narządy płciowe chłopców i dziewczynek różnią się między sobą. Prymitywny umysł dziecka rozumie te różnice na zasadzie „chłopiec coś ma, a dziewczynka tego już nie ma”. Dziewczynka zaczyna więc zazdrościć chłopcom siusiaka, „którego mi zabrakło” (jest to tak zwana zazdrość o członek) a chłopcy zaczynają bać się utraty swojego bezcennego narządu.
Niektórzy (ale znowu nie wszyscy) psycholodzy sądzą w związku z tym, że w efekcie utraty fallusa dziewczynki tracą ambicję, aby np. piąć się w hierarchii społecznej (stąd mniejszy odsetek kobiet na wysokich stanowiskach politycznych czy naukowych itp.) Chłopcy natomiast fascynują się wszystkim, co symbolizuje ich męskość – samochody, komputery, broń palna, miecze, wojna, sport itp.

Kompleks Ikara
Nazwa tego kompleksu wzięła się od mitycznego Ikara, który wzbił się w niebo na skrzydłach zrobionych z piór i wosku. Ikar, mimo przestróg ojca leciał coraz to wyżej, chciał dolecieć do słońca. Promienie słoneczne roztapiały jednak wosk, pióra ulatywały i w końcu Ikar spadł do Morza Egejskiego, w którym utonął.
Mit ten rozumiany jest bardzo różnie – jako metafora niebezpieczeństwa zbliżania się do prawdy (słońce). Także jako przestroga przed nadmierną ufnością w siebie, szalonymi ambicjami, nadmiernym dążeniem do doskonałości lub nieśmiertelności.
Wszystkie te cechy występują u niektórych ludzi razem. Takie osoby są bardzo ambitne, jednak łatwo załamują się pod wpływem niepowodzeń. Pragną więc przejść jakiś rodzaj przemiany wewnętrznej i osiągnąć doskonałość. Dlatego fascynują się wszystkim, co kojarzy się im z mocą – pioruny, wichury, wulkany, ogień itp. Żywioły i ich gwałtowne przemiany symbolizują bowiem metamorfozę i potęgę.