Co czynić latem?

Podobizna stronicy z pierwszego wydania Żywota? ? początek księgi drugiej

Mikołaj Rej z Nagłowic, wybitny polski poeta i prozaik epoki renesansu, w księdze drugiej wydanego w 1558 roku ?Wizerunku własnego żywota człowieka poćciwego?, w rozdziale zatytułowanym ?Lato, gdy przydzie, co z nim czynić?, tak opisywał ?rozkoszy letnie?:
Nuż gdy przydzie ono gorące lato, azaż nie rozkosz, gdy ono wszytko, coś na wiosnę robił, kopał, nadobnieć doźrzeje a poroście? Anoć niosą jabłuszka, gruszeczki, wisneczki, śliweczki z pirwszego szczepienia twego; więc z ogródków ogóreczki, maluneczki, ogrodne ony ine rozkoszy. Ano młode masłka, syreczki nastaną, jajka świeże, ano kurki gmerzą, ano gąski gągają, ano jagniątka wrzeszczą, ano prosiątka biegają, ano rybki skaczą; tylko sobie mówić: ?Używaj, miła duszo; masz wszytkiego dobrego dosyć?, a wszakoż z bojaźnią bożą a z wiernym dziękowaniem Jemu. Pojedziesz zasię sobie z krogulaszkiem do żniwa, ano nadobnie żną, dzieweczki sobie śpiewają, drudzy pokrzykawają, snopki w kopy znowu układają; ano im i milej, i sporzej robić, kiedy pana widzą, a wszakoż nie owego, co się z nimi po polu z maczugą goni albo biczem po grzbiecie kołace. Tamże sobie i przepióreczkę ugonić może, ale nie owak, aby proso albo insze zboże ubogim ludkom łamać miał. Abowiem on, patrząc na to, nie może bez żałości być, a mówi po cichu: ?Bodajż w niej zjadł złego ducha!? Też nie owak, aby wszyscy stali, dziwując się, a wołali: ?Owo padła, panie, padła!? A pan się przed nimi pyszni, iż chruściela ugonił, a oni stoją dziwując się, sirpy porzuciwszy. Abowiem w każdej rzeczy trzeba czasu i miary zawżdy używać.
To też tu trzeba dożrzeć, aby nie mokro w brogi układano, a o brogi się wczas starać, niżli w ten czas, kiedy układać, a wczas je i poszyć, i pod nimi uchędożyć. A wszakoż co na nasienie ma być, to wczas wozić i w stogi albo do stodół układać, bo to i w gumnie przeschnąć może, bo z każdą rzeczą szkoda czasu opuszczać, a zawżdy uprzedzać, gdzie kto może.
Lato zawsze nastrajało optymistycznie ? i nic pod tym względem nie zmieniło się od czasów odrodzenia. Bo jak tu nie poczuć się wspaniale, gdy słoneczko przygrzewa, kwiatki rosną, urlopy i wakacje w pełni. Tylko żniwa wyglądają inaczej?
W przypomnianym fragmencie zachowana została pisownia oryginału. Oto tłumaczenie niektórych słów i zwrotów:
Azaż nie rozkosz, gdy ono wszystko ? czy nie jest miło, kiedy to wszystko.
Nadobnie doźrzeje a poroście ? pięknie dojrzeje i urośnie.
Malunki ? melony
Ogrodne ony ine rozkoszy ? te ogrodowe inne radości.
Młode masłka, syreczki nastaną ? zaczyna się sezon na świeże masełka i serki.
Wyszperał: erg